Oude Kerk

VVAB gaat hoger beroep tegen de toreningangplannen

De rechtbank Amsterdam heeft op 28 april 2014 uitspraak gedaan in het beroep van de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (VVAB) tegen de toreningangplannen van de Oude Kerk. De voorzieningenrechter oordeelde dat de verbouwing door mag gaan omdat de Commissie voor Welstand en Monumenten (CWM) en het Bureau Monumenten en Archeologie (BMA) een positief advies hebben gegeven. VVAB gaat in hoger beroep bij de Raad van State.

Links: de toreningang nu. Rechts: artist's impression van One Architecture. (Bron: Omgevingsvergunning.)

De VVAB bepleitte tijdens de zitting van de rechtbank op 11 april dat de plannen afbreuk doen aan het historisch karakter van het oudste gebouw van Amsterdam. De inbouw van de modern vormgegeven slurf van wit tentdoek, met de uitstraling van een hippe modewinkel, onttrekt het interieur van de Oudekerkstoren, waaronder het balkenplafond en een plavuizen vloer geheel aan het zicht. De historische lantaarns zijn inmiddels al verwijderd.
Het stadsdeel verraste de rechtbank en de vereniging om tijdens de zitting te verklaren dat de torengangplannen niets te maken hebben met de controversiële plannen om van de Oude Kerk een expositieruimte voor hedendaagse kunst te maken. De verplaatsing van de ingang van het Zuidportaal naar de Oudekerkstoren zou uitsluitend zijn ingegeven door het gemeentelijke streven om de Oude Kerk beter te positioneren in het stadsdeel, in het kader van Project 1012. Daarbij werd ook gebruik gemaakt van het argument dat de toren eigendom is van de gemeente en op zichzelf staand Rijksmonument is. De Stichting de Oude Kerk zou er geen zeggenschap over hebben en is inderdaad ook niet de aanvrager van de vergunning. Het argument werd door de gemeente gebruikt om de rechtbank ervan te overtuigen dat niet hoeft te worden gewacht op een eventuele herziening van de plannen voor de Oude Kerk zélf. Volgens de VVAB vormen kerk en toren één geheel en is de aanvraag louter en alleen door de gemeente ingediend omdat de toren formeel eigendom is van de gemeente en niet van de Stichting. De plannen vloeien echter voort uit het Masterplan van de Oude Kerk.
Helaas gaf vooral het advies van BMA, waarvan een medewerker bij de zitting van de rechtbank aanwezig was, de doorslag. Volgens deze medewerker gaat BMA niet over het 'karakter' van een verbouwing, maar de CWM. BMA heeft alleen gekeken naar de vraag of de inbouw 'reversibel' is, dat wil zeggen zonder schade aan het gebouw later weer kan worden verwijderd. In combinate met het positieve advies van de CWM zag de rechtbank vervolgens geen juridische gronden om de modernisering van de Oude Kerk tegen te kunnen houden.
De rechtbank ziet in hetgeen de VVAB heeft aangevoerd geen aanleiding om de reactie van het BMA op de aangevoerde punten voor onjuist te houden. Volgens BMA heeft de toreningang geen hoge monumentaliteit. Ook het argument dat de Charter van Venetië zou bepalen dat een toevoeging 'eigentijds' dient te zijn, werd door de rechtbank gevolgd.

Zwerfvuil? Nee, een 'kunstwerk' dat binnenkort te zien is in de Oude Kerk.

De VVAB vindt dat de rechtbank te veel luistert naar de adviserende instanties die volgens de vereniging niet onafhankelijk zijn. De gemeente heeft een vergunning verleend die zij zelf heeft aangevraagd. Bij de een dergelijke 'bestuurlijke selfie', zoals de advocaat van de VVAB het noemde, dient extra goed te worden opgelet. De toreningangplannen hebben alles te maken met het streven de Oude Kerk te herbestemmen tot een expositieruimte voor hedendaagse kunst. Dat blijkt niet alleen uit de vormgeving, maar ook uit het Masterplan zelf: "Het entreegebied wordt herzien, en waar mogelijk aangepast voor grotere aantallen bezoekers. Een optie is het gebruik maken van de oorspronkelijke toreningang." Overigens wil men ook het Zuiderportaal verbouwen. Met het torenportaal als ingang en het Zuiderportaal als uitgang herziet men de 'routing' door het gebouw om de kerk geschikt te maken als kunsthal. Ook het meubilair in de kerk staat ter discussie. [Meubilair van de Oude Kerk]

Daar komt nog bij dat er een commissie is benoemd die het Masterplan voor de Oude Kerk nog eens goed gaat bekijken, de uitkomst van een rondetafelgesprek dat op 9 april 2014, onder auspiciën van stadsdeelbestuurder Boudewijn Oranje, plaatsvond. Het is heel goed denkbaar dat als gevolg van gewijzigde c.q. nieuwe planvorming de toreningangplannen niet doorgaan. Om die reden heeft de gemeente inmiddels schriftelijk laten weten dat van uitvoering op dit moment geen sprake zal zijn: "Zoals afgesproken tijdens de bijeenkomst in de Oude Kerk, organiseert het stadsdeel een bijeenkomst over het bouwplan voor de entree van de Oude Kerk. Vervolgens beslist het dagelijks bestuur of de werkzaamheden hervat zullen worden." Met andere woorden: de bouwstop wordt nog niet opgeheven.

[Uitspraak] (28 april 2014)
[Pleitnotities] (11 april 2014)

Eerdere artikelen:
[Doorbraak in de Oude Kerk]
[Opzienbarend: Stadsdeel Centrum legt zichzelf een bouwstop op]
[Bouwstop opgeheven]
[Bouwstop opgelegd]
[Oude Kerk mag doorgaan]
[Bouwstop Oude Kerk gevraagd]
[Motie Oude Kerk aangenomen]
[Oude Kerk wordt kunsthal]

(WS, 5/5/2014)