Boekbespreking

Moedig Zijwaarts

Amsterdam kent vele zegeningen. Een daarvan is het bestaan van een aantal echte boekwinkels. Beroepshalve heb ik een voorkeur voor Architectura & Natura op de Leliegracht, die ook nog eens om de hoek is. In een echte boekhandel resideert een echte boekhandelaar, iemand die oprecht van boeken houdt.

De winkel is een soort huiskamer voor mensen die ook oprecht van boeken houden. Dus niet een supermarkt waar de bestsellers artistiek zijn opgestapeld tot huiveringwekkende constructies die aan Escher doen denken. Er mag gerookt worden, in het keukentje staat een koffiezetapparaat en er wordt een glaasje wijn geschonken als de vijf in de klok is. De zakelijke kant van het bedrijf blijft in nevelen gehuld, al was een aankoop altijd wel van essentieel belang voor mijn boekhandelaar.
Aan de Weteringschans zijn twee boekwinkels gevestigd, bijna naast elkaar, die ouderwets collegiaal met elkaar omgaan. In Moedig zijwaarts beschrijft Ton Schimmelpennink hoe dat gaat. Het genre gebundelde columns is altijd een beetje merkwaardig. Moet je die achter elkaar lezen? Of elke dag een of twee voor het slapen gaan? Deze bundel geeft echter ook een leerzaam inkijkje in de sociologie van de boekwinkel, de boekhandelaar overpeinst zijn dagelijks wel en wee.
In een wereld die wordt gedomineerd door het grootwinkelbedrijf en kijkcijfers mag het wel een wonder heten dat de kleine zelfstandige boekhandel nog bestaat. Misschien dankzij de vaste boekenprijs, daarover lopen de meningen uiteen. De echte lezer is geen koopjesjager en zal een bezoek aan de stunters tot elke prijs willen vermijden. Lijkt me. De ervaring leert dat de ramsj ook alleen maar tot miskopen leidt. Het gaat juist om de charme van die echte boekwinkel.
Dit boek schetst vooral het portret van de boekhandelaar, die niet eens zo heel erg excentriek is maar wel prettig tegendraads. Misschien komen zulke types ook in Heerlen voor, of zelfs in Assen maar dit is toch wel erg Amsterdams. De minder snuggere medemens wordt met vileine humor op de hak genomen en ook de voortwoekerende domheid die het maatschappelijk leven in het algemeen domineert, moet het ontgelden. Hij trekt van Drees, dat scheelt uiteraard bij deze weinig winstgevende nering en het geeft een zeker historisch perspectief.
Er is een gerenommeerde boekwinkel in Amsterdam met immer haastige medewerkers die zonder uitzondering summa cum laude gepromoveerd zijn in de filosofie, de literatuurwetenschap en natuurlijk geschiedenis. Die gewichtigheid vermijdt deze boekhandelaar zorgvuldig. Hij is een echte amateur, iemand die louter en alleen boeken verkoopt omdat boeken lekker ruiken, vooral in combinatie met tabaksrook. Hij heeft plezier in boeken. Moedig zijwaarts is een lofzang op het boek. En ook wel op het leven. Er wordt niet verschrikkelijk hard gewerkt.
Na verloop van tijd wordt je boekenkast een terugblik op de gedachten van een mensenleven. Ik trek ook van Drees. Dat is de belangrijkste reden om boeken te kopen. Dan is het mogelijk om zo’n prachtboek later weer eens ter hand te nemen en te bladeren door je eigen geheel autodidactische avonturen.

Vincent van Rossem

Ton Schimmelpennink, Moedig Zijwaarts, Amsterdam (uitg. Schimmelpennink) 2015. Prijs: € 20,00

(Uit: Binnenstad 274, januari/februari 2016)