Spiegelkamer Oude Kerk gerestaureerd

In de voormalige kosterij van de Oude Kerk zijn de beschilderde behangsels van de zgn. Spiegelkamer gerestaureerd. De behangsels dateren uit de 18de eeuw en zijn van hoogmonumentale waarde.

Oud-directeur Herbert van Hasselt en de huidige directeur Mariette Dölle openen de Roo' deur (foto Walther Schoonenberg)

De gerestaureerde behangsels (foto Walther Schoonenberg)

De Spiegelkamer heeft door de tijd heen verschillende functies gekend. Vóór de 16de eeuw was het onderdeel van de sacristie en later was het de plek waar de commissarissen van huwelijkse zaken kantoor hielden. In die periode (van 1578 tot 1656) gingen vele Amsterdammers door de 'Roo' deur' in de Sebastiaanskapel naar de Spiegelkamer om in ondertrouw te gaan. De oude benaming van de kamer is dan ook de Ondertrouwkamer. In 1656 werd deze functie overgenomen door het nieuwe stadhuis op de Dam. In de Ondertrouwkamer in de Oude Kerk gingen bijvoorbeeld Rembrandt van Rijn en Saskia van Uylenburgh in ondertrouw. Naar schatting tekenden in deze kamer wel tweehonderdduizend Amsterdammers de ondertrouwpapieren.

Enkele bloemen en een vogel op de behangsels (foto Walther Schoonenberg)

Het behang is vervaardigd rond ca. 1760-1770, net als de schoorsteen en schouw met houtsnijwerk en spiegel met vergulde lijst in Rococo-stijl. Hoe de kamer er in werkelijkheid uit zag, is niet bekend. Soortgelijke beschilderde behangsels met grote kleurrijke bloem- en vogelmotieven op een lichtblauwe achtergrond waren in 18de eeuwse huizen veel aanwezig. Slechts een klein aantal (slechts een twintigtal) bestaat nog maar. De behangsels waren bij de restauratie van de kosterij in 1965 aangetroffen op de toen gesloopte bovenverdieping en zijn herplaatst in de Ondertrouwkamer (precies één verdieping lager). Ze verkeerden de laatste jaren in slechte staat. Nu zijn ze op terughoudende wijze gerestaureerd door een team van restauratoren onder supervisie van Ruth Jongsma (Bureau voor Kleuronderzoek & Restauratie) en Astrid van den Berg (schilderijenrestauratie). Opmerkelijk is de veel lichtere kleur die ze hebben gekregen, die opeens goed harmonieert met de kleur van de lambrisering.

Bijzonder aan het behang in de Spiegelkamer is het gebruik van bladmetalen. In een aantal bloemen is het hart, of de hele bloem eerst voorzien van bladkoper en tinfolie (dat resp. voor goud en zilver moet doorgaan) en daaroverheen is met transparante lakken de detaillering van de bloem geschilderd. Naast het gebruik van bladmetaal is het verder opvallend dat op dit behang de bloemen niet bevestigd zijn aan omhooglopende ranken, maar dat de ranken los verspreid over het oppervlak zijn aangebracht. De bloemen zelf zijn grotendeels realistisch en natuurgetrouw geschilderd. Ze zijn goed determineerbaar. Zo zijn onder andere primula's, tulpen, rozen, keizerskronen en oost-indische kers herkenbaar. De bladeren van de ranken waaraan de bloemen bevestigd zijn - komen 'botanisch' niet overeen met het blad dat bij deze bloemen hoort. Er zitten ook verschillende bloemen aan dezelfde rank, wat in de natuur niet voorkomt. Voor de bladeren is een combinatie gemaakt tussen verschillende bladvormen die geïnspireerd zijn op onder andere acanthus en klimop.

De VVAB ijvert al jarenlang voor het behoud en de restauratie van de belangrijke interieurelemementen van de Oude Kerk en is verheugd over het resultaat. De beroemde Crabeth-ramen in de Mariakapel worden momenteel gerestaureerd en daarna 'op museale wijze' teruggeplaatst (los van de raamtracering). Wanneer het uitgenomen kerkmeubilair terugkeert, is op dit moment nog onduidelijk. Wij hopen daar binnenkort meer informatie over te kunnen geven. Na de moeilijke periode-Grandjean heeft de VVAB weer een beter contact met de directie van de Stichting de Oude Kerk. De verhoudingen zijn genormaliseerd. De VVAB was uitgenodigd en vertegenwoordigd door het bestuur op de officiële opening op 14 februari 2023.

De Spiegelkamer is te zien bij een bezoek aan de Oude Kerk, Oudekerksplein 15. De kosterij zelf is thans grotendeels in gebruik door de Theeschenkerij.

Meer lezen:
[Kerkmeubilair bedreigd] (Binnenstad 254, nov./dec. 2012)

(WS, 2/3/2023)