30 jaar Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Gevelstenen

Wanneer dit blad verschijnt wordt niet alleen gevierd dat dit alweer de 300ste aflevering is van ons blad Binnenstad (voorheen De Lamp van Diogenes), maar tevens dat op 1 februari 1991 de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Gevelstenen (VVAG) werd opgericht - onze dochtervereniging.

Het idee om een aparte gevelstenenvereniging met leden op te richten kwam van dr ir Hendrik Klaassens, een oud-directeur van het Natuurkundig Lab van Philips, die er lol in had gevelstenen te fotograferen. Eerder al had Onno Boers geopperd een stichting in het leven te roepen, maar door leden krijgt een instantie meteen een aantoonbaar draagvlak. Als bestuurslid van de VVAB heb ik dit idee in 1990 ingebracht aan de grote bestuurstafel in het Aalsmeerder Veerhuis. Geurt Brinkgreve bedacht ter plekke de naam Vrienden van de Amsterdamse Gevelstenen en stelde een pagina in het blad Binnenstad ter beschikking. En Pieter van der Ploeg, een medebestuurslid dat tevens notaris was, bood meteen aan om een acte van oprichting te maken. Inmiddels zijn we zo'n 180 afleveringen van Binnenstad verder en heeft Onno zo'n 100 gevelstenen-bijdragen geschreven.

Vanaf het begin vult Onno Boers als secretaris van de VVAG deze pagina met achtergrondverhalen over gerestaureerde en/of herplaatste gevelstenen, en soms ook over teruggevonden en eerder verloren gewaande stenen. De beste plek voor een gevelsteen is immers in een muur en niet ergens op een plank of in een opslag. Door zijn gevelstenenverhalen is Onno zelf als het ware een 'uithangteken' van de VVAG geworden, want gevelstenen zijn, zoals u weet, uit uithangtekens ontstaan. Uitdrukkingen als 'Waar hang je uit?', 'de keel uithangen', 'de clown uithangen' komen allemaal hier vandaan.

Het is altijd spannend de stukjes van Onno te lezen, want het blijkt toch vaak weer net anders te zijn dan je dacht. Een mooi voorbeeld is 'De Stal int Nuland', die met veel tam tam en met hulp van woningbouwstichting Stadgenoot herplaatst en onthuld is op het Zuiderkerkhof, in de nieuwbouw die daar tot stand is gekomen na de rigoreuze metrobouwsloop - waar Geurt Brinkgreve zich destijds zeer tegen heeft verzet. Het zou 'ongetwijfeld' gaan om een huis op de plaats waar eerder een stal had gestaan, op 'nieuw land', verkregen door demping met uit Haarlem aangevoerd zand - vandaar de naam Zandstraat daar in de buurt... Zie ook de oudste kaart van Amsterdam van Cornelis Antonisz. Een leuk verhaaltje dus. Maar wat blijkt uit het huisonderzoek van Hans Brandenburg, oud-medewerker van het Stadsarchief, die Onno de laatste jaren bij zijn werk ondersteunt? Het huis dat gesierd wordt door deze steen werd ooit gebouwd door meneer Stal, gehuwd met mevrouw Nuland! Met andere woorden: om iets zinnigs over een gevelsteen te zeggen, moet ook steeds onderzoek worden gedaan.

Toen de Belastingdienst eens controleerde of wij wel een ANBI-statuswaardige instelling waren, bleek dat het overgrote deel van de VVAG-werkzaamheden bestaat uit research. De artikelen en boeken die Onno schreef en de VVAG-website zijn hiervan de weerslag.

Hopelijk verschijnt binnen afzienbare tijd een geheel herziene en aangevulde derde druk van De Amsterdamse Gevelstenen van zijn hand. Het zou mooi zijn als dit zou lukken ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de VVAG. Formeel dan, want Onno en ondergetekende waren al zo’n vijf jaar eerder doende stenen op te knappen. Al op z'n zestiende is Onno begonnen zich te interesseren voor deze voorbeelden van monumentale kleinkunst (of hoe zou u gevelstenen willen noemen?), nadat hij van zijn vader het bekende boekje Amsterdamse Gevelstenen van Alings cadeau had gekregen. Die bevlogenheid is nu hij inmiddels 85 is, nog net zo groot.

Hulde voor dit mooie werk en we kijken uit naar de volgende Binnenstad waarin Onno ons weer meer over een gevelsteen kan vertellen.

Jos Otten
voorzitter VVAG

(Uit: Binnenstad 300, okt./dec. 2020)