Amsterdamse gevelstenen

De Gekroonde Paw

Verversstraat 32

Omstreeks 1593 werd de stad aan de oostzijde vergroot met het stuk land, begrensd door Kloveniersburgwal, Raamgracht, Zwanenburgwal en Amstel. Op de houtsnedekaart van Cornelis Anthonisz (1544) is duidelijk te zien dat dit gebied buiten de stadswallen al in gebruik was bij de wol-, zijde- en lakenververs die elders binnen de muren hun praktijk hadden.

Foto: Wim Ruigrok

Hier stonden de zogenaamde lakenramen waar geverfde en gespoelde stoffen te drogen hingen, en de door de overheid aangestelde keurmeesters hun werk konden doen. Op de kaart van Pieter Bast (1617) zien we dat de lakenramen een halve eeuw later plaats hebben gemaakt voor bedrijfsgebouwen. Dit is onder meer te zien aan de vele pompachtige houten constructies waarmee schoon water vanuit waterschuiten aan wal werd gebracht.

In 1661 werd uit de boedel van Elias Dusart, van beroep lakenverver, een huis en erf verkocht gelegen op de Verversgracht (tot eind achttiende eeuw werd de huidige Groenburgwal met deze naam aangeduid), waar de ‘Groene Gekroonde Pauw’ in de gevel stond. Ten noorden van dit pand stond een huis waar de ‘Groene Pauw’ in de gevel stond, ten zuiden hiervan, zo blijkt uit een akte van 1663, een pand waar de ‘Pauw’ in de gevel stond. In welk pand de ‘Groene Gekroonde Pauw’ precies was aangebracht is niet meer te achterhalen.

Detail van de kaart van Pieter Bast (1617) met de pompen op de kaden (gezien vanuit het noorden)

Gezien de geringe diepte van de panden aan de oostzijde van de Groenburgwal en de dichte bebouwing ter plaatse kunnen we wel aannemen dat veel panden in de Verversstraat deel uitmaakten van de ververijen aan de Groenburgwal.

In 1773 werd een huis in de Verversstraat verkocht. De omschrijving in de koop/verkoopakte luidt: ‘huis en erf in de Ververs- straat, noordzijde, waar de “Paauw” in de gevel staat”. De koper was Frederick Vierhuis. Het jaar daarop verkoopt hij het pand alweer en ditmaal luidt de omschrijving: ‘huis en erf in de Verversstraat, noordzijde, waar de “Gekroonde Paauw” in de gevel staat’. Het blijft voorlopig een raadsel welk huis hier bedoeld werd... Het feit dat diverse lakenververs c.q. handelaren de pauw als huismerk/handelsmerk kozen is niet zo verwonderlijk; de pauw is wel de meest kleurrijke vogel met z’n verrassend mooie rug- en staartveren. Het was in die tijd een teken van welstand en goede smaak als je op je buitenplaats of in je stadstuin een paar pauwen hield en pauwenpastei was een lekkernij voor de zeer welgestelden.

Het huidige pand Verversstraat 32 is een eenvoudige, twee verdiepingen (plus zolder) hoge, drie vensters brede, geheel bakstenen klokgevel. De onderpui heeft een brede (garage)deur met rechts daarvan de toegang tot de verdiepingen. Dit is in ieder geval niet de gevel die Jhr Suasso in 1875 zag. Bij zijn beschrijving van de gevelsteen gaf hij aan dat het basrelief bij de herbouw boven de vierde verdieping is geplaatst [hij bedoelde de vierde bouwlaag of derde verdieping]. In Noord-Hollandsche Oudheden (1903) wordt wel de gevelsteen, maar niet de plaats in de gevel genoemd. In de Voorlopige Monumentenlijst (1928) lezen we: ‘Ingezwenkte halsgevel (XVIII-a). Fronton verdwenen, tweelichtskozijn waaronder een gevelsteen De Gekroonde Paw’. Wanneer deze gevel is vervangen is door de huidige, Van Houten-achtige is niet bekend, evenmin wanneer de gevelsteen weer lager in de gevel is geplaatst. Het zal in de jaren ’30 geweest zijn, ieder geval na 1928.

Onno Boers

(Uit: Binnenstad 297, mrt./apr. 2020)