De stad in de klas

Onderwijzer en tekenaar Jacobus Reinier van der Meij (1858-1923) ontwierp één van de grootste kaarten die er van Amsterdam zijn gemaakt. De kaart bestaat uit acht segmenten die – gemonteerd tot een geheel – een totale oppervlakte beslaan van meer dan 6 m2. Een los segment, zoals hier is afgebeeld, meet 105 x 70 cm.

Zoals zo vaak staat er geen jaartal op de kaart, maar uit advertenties in kranten kunnen we afleiden dat deze is vervaardigd in 1901. De uitgever was Seyffardt's boekhandel, die was gevestigd op het Damrak. Boekhandel is een te beperkte aanduiding voor de firma, want behalve deze reuzenkaart produceerden meerdere generaties Seyffardt tussen circa 1855 en 1925 nog tientallen andere kaarten, en beslist niet alleen van Amsterdam.

Deze grote kaart is bedoeld voor aan de muur, hoogstwaarschijnlijk in de klas. Ook van grote afstand zijn veel gegevens op de kaart goed te lezen. Wandkaarten lopen groot risico op slijtage. Doordat ze bijvoorbeeld in de zon hangen zijn ze kwetsbaar, en soms beschadigen ze ook door hun eigen gewicht. De constructie met stokken boven en onder is evenmin ideaal. Van de kaart van Van der Meij zijn dan ook maar heel weinig exemplaren bewaard gebleven, bij mijn weten slechts drie: twee in het Stadsarchief en één bij het Allard Pierson.

Het is een kaart om lang naar te kijken. Het ­ grote formaat maakt het makkelijk om er veel boeiende details op te ontdekken. Zo wist ik bijvoorbeeld niet dat er ooit een klein parkje was tegenover het Centraal Station, voor het Victoria hotel. En let ook eens op de zwemschool aan de De Ruijterkade, midden rechts. Misschien lijkt het heel wat, maar men zwom toen gewoon in het IJ.

Reinder Storm
Conservator Kartografie, Geografie en Reizen, Allard Pierson (UvA)

[Hoge resolutie bekijken] (Stadsarchief Amsterdam)

[Amsterdam in kaarten - Inleiding]

(Uit: Binnenstad 316/317, voorjaar 2025)