Er hoeft niet gesloopt te worden op het BG-terrein

Nu de parels van het BG-terrein nog redden

De UvA en de gemeente zijn met een nieuw voorstel gekomen voor het Binnengasthuisterrein: er komt een faculteitsbibliotheek waarvoor monumenten gesloopt moeten worden. Indien men inderdaad alleen een faculteitsbibliotheek op het BG-terrein wenst, voldoet renovatie van de Theaterschool, het Crea-gebouw en een deel van het Zusterhuis gecombineerd met nieuwbouw op het braakliggende stukje Nieuwe Doelenstraat. Dat kan zonder de historische bebouwing te slopen gerealiseerd worden. Bovendien kan dan de sociale woningbouw in het Zusterhuis gespaard blijven. De VVAB zegt daarom: sloop van monumenten op het BG-terrein is niet nodig. De gemeente moet dus nu een bestemmingsplan maken met behoud/herstel in plaats van sloop/nieuwbouw als uitgangspunt.

Uit een gemeentelijk onderzoek is gebleken dat het monumentale ABN/Amro gebouw van De Bazel in de Vijzelstraat geschikt is om de nieuwe universiteitsbibliotheek te huisvesten. Ook het gemeentebestuur wil graag dat de nieuwe UB in de Vijzelstraat komt. Wethouder Stadig heeft het gebouw gekocht, voor 62 miljoen gulden. De gemeente is bovendien voor 25 miljoen gulden bereid mee te betalen aan het realiseren van de nieuwe UB in het gebouw De Bazel. Wij waren dan ook bijzonder teleurgesteld toen Noorda deze oplossing afwees en het supercadeau van de gemeente niet op prijs bleek te stellen. De UvA wil de faculteit der Geesteswetenschappen in de Oudemanhuispoort en de faculteitsbibliotheek op het BG-terrein combineren. De UvA is samen met de gemeente met een nieuw voorstel gekomen: de UB blijft op het Singel, terwijl op het BG-terrein een bibliotheek voor Geesteswetenschappen wordt gerealiseerd. Op het BG-terrein komt een nieuw gebouw dat in hoofdzaak “binnen de contouren” van de bestaande bebouwing moet blijven. Toch blijft ook in dit nieuwe voorstel sprake van een ernstige aantasting van het unieke negentiende-eeuwse ziekenhuiscomplex op het BG-terrein en mogelijk ook de directe omgeving die erop uitkijkt. Twee gebouwen waarvan de plaatsing op de Rijksmonumentenlijst in procedure is (het Zusterhuis en de voormalige Theaterschool) maken plaats voor een faculteitsbibliotheek. Deze gebouwen, nu sterk verwaarloosd, zijn niet zonder reden geselecteerd uit het grote bestand van jongere architectuur in de binnenstad: opgeknapt zouden ze tot de parels van het BG-terrein behoren.

Er is nu gebleken dat het onderzoek dat wethouder Stadig naar de alternatieve locaties heeft laten doen, door de universiteit van meet af aan niet serieus is genomen. In het faculteitsblad van Geesteswetenschappen Babel stond begin februari reeds dat er voor de universiteit geen andere locaties zijn dan het BG-terrein: “In opdracht van wethouder Stadig is nog wel onderzocht of de UB gevestigd kon worden in de gebouwen van de ABN/Amro aan de Vijzelstraat of op het Rembrandtplein. Maar wat betreft de Raad van Bestuur van de UvA, met voorzitter Noorda voorop, is dat voornamelijk voor de vorm”. Hieruit kunnen we concluderen dat het bestuur reeds maanden geleden wist dat zij De Bazel ging weigeren. Zou er meer achter zitten dan het niet serieus te nemen argument dat de loopafstand van 400 meter naar de Vijzelstraat te groot is? Op de campus van de VU moet men soms al meer dan 400 m lopen. Heeft de UvA zich soms al gecommitteerd aan een architect?

De gemeente zal nu allereerst een bestemmingsplan opstellen en de staatssecretaris Van der Ploeg verwacht dat dat plan een beschermend karakter krijgt. Indien men inderdaad een faculteitsbibliotheek op het BG-terrein wenst, voldoet renovatie van de Theaterschool, het Crea-gebouw en een deel van het Zusterhuis gecombineerd met nieuwbouw op het braakliggende stukje Nieuwe Doelenstraat. Voor een dergelijke faculteitsbibliotheek is volgens het Programma van Eisen ongeveer 8.500 m2 (bruto) nodig en dat kan zonder historische bebouwing te slopen gerealiseerd worden. Dat zou in overeenstemming zijn met het gemeentelijk beleid waarin behoud en herstel voorrang heeft boven sloop en nieuwbouw. Bovendien kan dan de sociale woningbouw in het Zusterhuis gespaard blijven.
De functies die niet direct met de faculteitsbibliotheek te maken hebben, kunnen tezamen met de UB in het gebouw De Bazel worden gehuisvest. De niet collectie gebonden studieplaatsen en de overige functies (o.a. gesloten magazijnen en de algemene biliotheek) zouden onderdak kunnen vinden in De Bazel, waar de extra onderkeldering van de Keizersgracht niet meer plaats hoeft te vinden. Dit bespaart de gemeente de Noorda aangeboden 25 miljoen. De totale kosten voor de UvA bedragen dan ongeveer 160 miljoen: 62 miljoen voor de aankoop en 50 miljoen voor de verbouwing van De Bazel en nog eens 50 miljoen voor de verbouwing van de Theaterschool. Dit komt overeen met de 160 miljoen die de UvA voor het oorspronkelijke plan had begroot. Op deze manier kunnen zowel een herkenbaar kenniscentrum met status als een faculteitsbibliotheek op locatie worden gerealiseerd. De huidige UB aan het Singel kan dan worden verkocht, in de hoop dat de lelijke voorgevel plaats maakt voor iets beters.

Het kan niet zo zijn dat in een beschermd stadsgezicht monumenten worden gesloopt als er een goed alternatief beschikbaar is. Dat zou de gemeenteraad ook anderen niet toestaan. Voor de UvA geldt in Amsterdam toch geen status aparte?

Walther Schoonenberg

(Een iets ingekorte versie van dit artikel stond in Het Parool van 15 maart 2001.)

(WS, 15/3/2001)