Van Houten monument kan niet snel worden gesloopt

Vereniging haalt gelijk bij voorzieningenrechter

Woningbouwvereniging Eigen Haard wil Rozenstraat 72 al deze maand slopen, dus nog vóórdat de bodemprocedure tegen de afgegeven monumenten-sloopvergunning plaatsvindt. Het beroep van de Jordanese Buurtgroep Schievink en de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad tegen de sloopvergunning heeft een opschortende werking. De Woningbouwvereniging en het stadsdeel wilden daarom een 'voorlopige voorziening' om nu al aan de slag te kunnen, zowel aan de Rozengracht als in de Rozenstraat. Op 24 mei volgde de beslissing van de voorzieningenrechter. De Woningbouwvereniging kan aan de slag met de renovatie van panden in de Rozengracht, maar mag nog niet de panden in de Rozenstraat slopen.

De Woningbouwvereniging wil het Van Houten monument Rozenstraat 72, evenals de panden ernaast, Rozenstraat 68-76, slopen en vervangen voor nieuwbouw (Cluster Schievink). Van Houten monumenten zijn genoemd naar de heer E. van Houten, hoofdinspecteur bij het gemeentelijk bouw- en woningtoezicht, die zich vóór 1940 beijverde voor het behoud en de herplaatsing van historische geveltoppen op aan het stadsbeeld aangepaste nieuwbouw. Het gaat om enkele honderden vaak beeldbepalende en ambachtelijk gedetailleerde bouwwerken in het beschermd stadsgezicht en vormen een belangrijk hoofdstuk in de vooroorlogse architectuurgeschiedenis van Amsterdam. De Van Houten monumenten hebben zich inmiddels gevoegd in het stadsbeeld. Bovendien is Rozenstraat 72 een beschermd Rijksmonument. Het argument van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, thans RACM (advies Vlaardingerbroek) om het te slopen luidde dat Rozenstraat 72 een 'vanwege-monument' is: het pand zou een Rijksmonument zijn vanwege de herplaatste top. Daarmee is sprake van een gevaarlijk precedent, want er zijn honderden Van Houten monumenten in de binnenstad. De Vanwege-bescherming betekent in de praktijk geen bescherming.

De commissie Bouwen en Wonen van de deelraad besloot op 6 maart dat de Van Houten monumenten beter beschermd moeten worden en dat BMA hierover advies wordt gevraagd. Op 25 april bracht de directeur van het Bureau Monumenten & Archeologie (BMA), Esther Agricola, het gevraagde BMA-advies uit: de Van Houtenpanden moeten geinventariseerd worden en daarna geplaatst als gemeentelijk monument. Het stadsdeelbestuur stelt thans aan de deelraad voor het advies van BMA over te nemen en een inventarisatie te laten doen van alle nog bestaande Van Houtenpanden.

Op 15 mei vond de behandeling bij de voorzieningenrechter plaats. De Woningbouwvereniging verklaarde nog deze maand met de sloop van de Rozenstraat-panden te willen beginnen. Hier heeft de rechter nu een stokje voor gestoken.
De overwegingen van de voorzieningenrechter waren:
"Kern van het geschil is de vraag of het pand slechts vanwege de geveltop bescherming geniet, zodat voor iedere wijziging van het rijksmonument een monumentenvergunning kan worden verleend, mits het zogenoemde "vanwege"-onderdeel, de geveltop, behouden blijft. Bij de nieuwbouw aan de Rozenstraat zal de oude geveltop weer gebruikt worden, zodat deze behouden blijft. De JBS en de VVAB hebben zich op het standpunt gesteld dat het gehele pand bescheming geniet, aangezien onderdeel van de monumentwaardigheid van het pand is de cultuur- en architectuurhistorische waarde van het combineren omstreeks 1930 van historiserende architectuur uit die tijd met oude geveldelen. Naar het oordeel van de rechter is deze stelling niet op voorhand onhoudbaar.
De rechter overweegt voorts dat er al langere tijd een politieke discussie gaande is, die onlangs geresulteerd heeft in een verzoek van de stadsdeelraad aan het bureau Monumenten & Archeologie (bMA) om een advies uit te brengen over de monumentale status van de Van Houten-panden en de beste manier om deze panden te beschermen. Uit een brief van de directeur van het bMA, E. Agricola, blijkt bovendien dat mogelijk geadviseerd zal worden tot een integrale aanpak van alle Van Houten-panden.
De rechter ziet ruimte het verzoek toe te wijzen voor wat betreft de monumentenvergumingen verleend aan Eigen Haard voor het wijzigen van de panden aan de Rozengracht, nu dit (hoofdzakelijk) restauratiewerkzaamheden betreft en nu ter zitting is gebleken dat ook de JBS en de VVAB zich hierin kunnen vinden. De rechter ziet, ondanks het door verzoekers gestelde nadeel bij handhaving van de opschortende werking, onvoldoende ruimte om in het kader van deze procedure de sloop van de panden aan de Rozenstraat toe te staan, noch de sloop van de op het binnenterrein gelegen bebouwing. De status van het pand aan de Rozenstraat 72 is immers omstreden en onderwerp van onderzoek door het bMA. Bovendien zijn er naar het oordeel van de rechter onvoldoende aanknopingspunten om reeds nu te veronderstellen dat de verleende vergunningen in stand zullen (kunnen) blijven. De sloop van de aan beide zijden van het pand gelegen overige panden aan de Rozenstraat en van de bebouwing op het binnenterrein acht de rechter niet wenselijk, nu dit ertoe zou kunnen leiden dat een situatie wordt gecreëerd, waarin de sloop van het pand aan de Rozenstraat 72 nagenoeg onontkoombaar is geworden."

Meer lezen:
[BMA gaat adviseren over de Van Houtenpanden] (Binnenstad 221)
[De Van Houten-monumenten] (Binnenstad 219)

[Bezwaarschrift tegen bouwvergunning] (5/7/2007)
[Uitspraak voorzieningenrechter] (24/5/2007)
[Advies RACM (Vlaardingerbroek)] (10/5/2007)
[Waarderende notitie] (27/4/2007)
[Advies BMA] (25/4/2007)
[Bezwaarschrift] (20/2/2007)
[Raadsnotitie] (14/12/2006)
[Zienswijze] (1/12/2006)
[Zienswijze] (25/1/2006)

(WS, 28/5/2007)