Erfgoedorganisaties willen een beter hoogbouwbeleid

Vijf erfgoedorganisaties waaronder de VVAB vragen in petitie aan de gemeente Amsterdam om een beter hoogbouwbeleid. Zo moet de Hoogbouweffectrapportage verplicht blijven. Ook moeten burgers meer zeggenschap en participatie krijgen over de toekomst van hun eigen stad.

De plankaart met de vier regimes voor hoogbouw. Uit het concept Hoogbouwbeleid 2023.

Amsterdam als geheel is een historisch gegroeide laag-middel-hoogbouw-stad. In de bestaande stad, met name in de binnenstad, is een hoge dichtheid bereikt door relatief weinig hoogbouw. In de uitbreidingswijken is vooral veel middelhoogbouw. Een nieuw hoogbouwbeleid moet bestaande kwaliteiten benadrukken en beschermen, zonder bestaande, historische kaders aan te tasten. Voor de beschermde stadsgezichten en landschappelijke gebieden is dat zelfs een wettelijke verplichting.

In het concept-Hoogbouwbeleid wordt de mogelijkheid geopend voor een trendbreuk die de stad ingrijpend zal veranderen. Binnen de 2 km-grens van het centrum wordt hoogbouw mogelijk gemaakt. Daar tast hoogbouw de leefbaarheid en de belevingswaarde ernstig aan, omdat dergelijke gebouwen niet passen bij de cultuurhistorische waarde van de binnenstad en de beschermde stads- en dorpsgezichten.

Beperking tot middelhoogbouw tot 5 à 7 lagen in traditionele (gesloten) bouwblokken leidt echter aantoonbaar tot vergelijkbare dichtheden en is daarmee een betrouwbaar alternatief voor hoogbouw. Het argument dat hoogbouw in clusters noodzakelijk is om dezelfde dichtheid te bereiken bij méér openbare ruimte en groen gaat voorbij aan het wetenschappelijk aangetoonde feit dat de openbare ruimte beter functioneert wanneer deze overzichtelijk blijft en bewoners contact houden met de straat. Bovendien zal verdichting eerder tot minder dan meer openbare ruimte leiden.

De concept-nota hanteert niet langer zichtbaarheidscriteria, zoals vastgelegd in UNESCO-richtlijnen voor het Werelderfgoed, en in de Hoogbouwvisie 2011 wel nog onverkort golden. Er is nu alleen nog sprake van een 'perspectivisch' criterium. Daardoor worden juridische zekerheden voor belanghebbenden aangetast. Kenmerkend is ook dat er geen toetsing meer is door een hoogbouwcommissie en ook dat de Hoogbouweffectrapportage (HER) niet langer verplicht is gesteld.

In gebied 3 ('in principe geen hoogbouw') zijn ten opzichte van een eerder concept uitzonderingsgebieden verschenen. Links: december 2022, rechts: mei 2023.

De erfgoedorganisaties vragen de gemeente geen onderscheid in gebieden te maken waar geen hoogbouw of waar in principe geen hoogbouw is toegestaan. De (on)wenselijkheid van hoogbouw is gerelateerd aan de omgeving en kan dus van tevoren worden bepaald. Het concept zet de deur op een kier voor onwenselijke hoogbouw.

De UNESCO schrijft een Heritage Impact Assessment (HIA) voor om het effect van hoogbouw op het erfgoed te beoordelen. Zonder een HER komt men daar zeker niet aan toe. Dat betekent dat het College het klaarblijkelijk niet nodig acht om op transparante wijze te onderzoeken wat de gevolgen zijn van hoogbouw. Voor zover er toetsing plaatsvindt, gebeurt dat op een voor de burger onzichtbare en oncontroleerbare wijze. Er wordt immers geen HER aan een besluit ten grondslag gelegd. Daarmee wordt ook de zeggenschap en participatie van burgers op afstand geplaatst.

De erfgoedorganisaties verzoeken de gemeente:

1. Het Hoogbouwbeleid te beperken tot heldere kaders
waar wel en waar niet hoogbouw mogelijk is en de maximale bouwhoogtes serieus te beperken. In ieder geval in het 2 km-gebied rond de binnenstad en daar waar vergelijkbare waarden aan de orde zijn (en geen in principe geen hoogbouw of ja, mits).
2. Opnieuw een zichtbaarheidscriterium op te nemen
zoals in de Hoogbouwvisie 2011. De stad is dit verplicht vanwege de UNESCO-status van de binnenstad.
3. De Hoogbouweffectrapportage (HER) alsnog verplicht te stellen
Juist als er meer hoogbouw wordt toegestaan, is een dergelijk instrument onontbeerlijk om stedenbouwkundige missers te voorkomen.
4. Burgers zeggenschap en participatie te geven
over de toekomst van hun eigen stad. Besluitvorming over hoogbouw hoort niet thuis in achterkamers.
5. De UNESCO tijdig te informeren
over het beoogde hoogbouwbeleid en de mogelijke gevolgen daarvan voor het Werelderfgoed.

Was ondertekend: Erfgoedvereniging Bond Heemschut, het Cuypersgenootschap, Stichting Monumenten Amsterdam Noord, de Vereniging Promotie Westelijke Tuinsteden (ProWest) en de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (VVAB).

[Gezamenlijke petitie van de erfgoedorganisaties] (17 juli 2023) (PDF-bestand)

Naast deze gezamenlijke reactie hebben de organisaties ook elk een eigen inspraakreactie ingezonden.

[Inspraakreactie VVAB] (17 juli 2023) (PDF-bestand)

[Concept-Hoogbouwbeleid] (mei 2023) (PDF-bestand)

(WS, 17/7/2023)