Wat gaat er komen op deze prominente en gevoelige locatie?

C&A-gebouw op het Damrak wordt gesloopt

Momenteel worden in opdracht van projectontwikkelaar TOP Vastgoed en Bouwinvest door twee architectenbureau's plannen uitgewerkt voor een gedaanteverandering van het C&A-gebouw aan het Damrak en het voormalige C&A-gebouw Nieuwendijk 196, thans in gebruik bij de Rijksgebouwendienst.

Op de plek van het huidige C&A-gebouw uit 1968, gebouwd naar een ontwerp van architectenbureau Van der Laan, Hermans, Van der Eerden en Kirch, stond tot een fatale brand in 1963 het door H.P. Berlage ontworpen winkel- en kantoorgebouw van levensverzekeringsmaatschappij De Algemeene, met in de gevels veel beeldhouwwerk van Lambertus Zijl. Net als het pand uit 1968 was ook de historische voorganger een multifunctioneel gebouw, met winkelruimten op de onderste lagen en kantoren daarboven. Na de ingrijpende verbouwing zullen de kantoorruimten plaatsmaken voor hotelkamers. Het grootste gedeelte van het pand behoudt echter een winkelbestemming.

Wijziging stedenbouwkundige structuur

Inmiddels zijn de plannen door de Commissie voor Welstand en Monumenten in twee vergaderingen besproken. De betreffende bureau’s zijn Robert A.M. Stern Architects (RAMSA) en Rijnboutt Architecten. Stern is in Nederland bekend door de succesvolle ontwikkeling van het Musiskwartier in Arnhem, terwijl Rijnboutt de nodige lof oogstte met de herontwikkeling van The Bank, het voormalige hoofdkantoor van de Amsterdamsche Bank op het Rembrandtplein.

Hoewel de VVAB nog geen ontwerptekeningen heeft gezien, roepen de verslagen van de Welstandscommissie al wel de nodige vragen en kritische reacties op. Zo wordt voorgesteld de nieuwbouw van bakstenen gevels te voorzien. De keuze voor baksteen ligt op deze locatie niet erg voor de hand. Immers, sinds de oplevering van het gebouw van De Algemeene van Berlage in 1894, de uitbreidingen van dit gebouw na 1900 en de aangepaste nieuwbouw van Van Arkel op Damrak 80-81, bepaalt grijze natuursteen het aanzien van dit gedeelte van het Damrak. Ook het latere C&A-gebouw is voorzien van grijze natuurstenen gevels en knoopt daarmee aan op het verleden. Een andere reden om niet voor bakstenen gevels te kiezen is gelegen in het feit dat met de moderne metseltechnieken nooit dezelfde verfijning bereikt kan worden als in bijvoorbeeld de gevels van de tegenoverliggende gevels van Koopmansbeurs, Effectenbeurs en Bijenkorf. De toepassing van natuurstenen gevels laat bovendien een andere mogelijkheid open. Na de brand en de daaropvolgende afbraak van Berlages schepping zijn de gevelsculpturen van Lambertus Zijl voor zover wij weten uitgenomen en opgeslagen. Zou het geen goed idee zijn deze in de nieuwbouw opnieuw in de gevels te integreren? Daarmee zou de nieuwbouw een spannende dialoog kunnen aangaan met het verleden. Wellicht dat ook een (klein) gedeelte van Berlages gevel of de oude Beurspassage gereconstrueerd kunnen worden. Dat laatste zou makkelijk moeten kunnen: de overkluizing bestond vrijwel volledig uit de toentertijd moderne glazen bouwstenen die nog steeds in de handel zijn.

De VVAB zal zeker niet treuren om het verlies van de bestaande kolos. Hoewel de strakke modernistische gevels een zekere architectonische kwaliteit niet ontzegd kan worden, is het enorme volume van het pand, althans in de oorspronkelijke toestand, de VVAB sinds jaar en dag een doorn in het oog. De praktijk heeft echter geleerd dat gebouwen na dergelijke grote verbouwingen zelden kleiner worden: wel groter. Uit de Welstandsverslagen wordt duidelijk dat de nieuwbouw – in tegenstelling tot het huidige gebouw – wel weer een kap zal krijgen. Een nieuwe laag of een transformatie van de bestaande bovenverdieping? Het zal de lezer inmiddels duidelijk zijn: de VVAB heeft vele vragen naar aanleiding van dit bouwplan op deze prominente en gevoelige locatie. Eén winstpunt wordt in elk geval wel bereikt: de loopbrug tussen Nieuwendijk 196, dat zoals hierboven is opgemerkt eveneens onder handen genomen wordt, en het ‘oude’ C&A-gebouw – een stedenbouwkundige vergissing van de eerste orde – zal in ieder geval verdwijnen.

P.S. Er zijn nog meer ontwikkelingen langs Damrak en Rokin, het tracé van de Noord/Zuidlijn. Binnenkort komt aan het Rokin een nieuw glazen gebouw voor de NRC gereed (zie: Een glazen gevel met LED-schermen in het hart van de stad). Voor de Rokin-Plaza daar schuin tegenover worden momenteel plannen gemaakt voor vervanging van het bestaande gebouw door nog een glazen paleis (zie: 'Modeketen Forever 21 opent eind 2013 deuren in Amsterdam', Het Parool, 10 augustus 2012

(DM, 10/8/2012)