Rechtbank vernietigt sloopbesluit

De Rechtbank Amsterdam heeft het beroep tegen het verlenen van de monumentenvergunning door stadsdeel Centrum voor de sloop van twee Rijksmonumenten op het Binnengasthuisterrein gegrond verklaard. De uitspraak betekent dat de UvA niet kan slopen, waardoor het niet mogelijk is een nieuwe universiteitsbibliotheek te bouwen.

De voormalige Tweede Chirurgische Kliniek (F.W.M. Poggenbeek, 1897-1900) mag blijven staan. (foto Wim Ruigrok)

Dit is een grote overwinning voor de tegenstanders van de sloopplannen, de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad, het Cuypersgenootschap, de Bond Heemschut en twee bewonersorganisaties: de Vereniging Openbaar en Leefbaar Binnengasthuisterrein en de Initiatiefgroep Burgwallen Zuid. De strijd om het behoud van het Binnengasthuisterrein wordt al meer dan tien jaar gevoerd.

De rechtbank heeft de monumentenvergunning van 12 januari 2009 en het besluit tot wijziging ervan van 9 juli 2009 vernietigd omdat deze besluiten niet berusten op een deugdelijke motivering. De rechtbank heeft drie gebreken vastgesteld:

1. Het dagelijks bestuur heeft niet deugdelijk gemotiveerd waarom in afwijking van een ernstig bezwaar van de rijksdienst en een pro forma bezwaar van de monumentencommissie kan worden overgaan tot sloop van twee rijksmonumenten, die onderdeel zijn van een ook als complex aangewezen rijksmonument.
2. Het dagelijks bestuur heeft niet deugdelijk gemotiveerd waarom het belang van de UvA in redelijkheid dient te prevaleren, aangezien niet deugdelijk is onderzocht of er voor het thans gewenste volume met de thans gewenste functie een geschikt alternatief aanwezig is.
3. Het dagelijks bestuur heeft ten onrechte niet in de belangenafweging betrokken de vraag of de inbreuk op de monumentale waarden in redelijkheid gerechtvaardigd kan worden in het licht van de voortgaande digitalisering van bibliotheken.

De rechtbank heeft vervolgens overwogen niet de bestuurlijke lus toe te passen omdat het dagelijks bestuur "in dit stadium" niet alleen de mogelijkheid heeft het motiveringsgebrek te herstellen maar ook om daarvan af te zien. Hiermee geeft de rechtbank een duidelijke vingerwijzing naar de ernst van de geconstateerde motiveringsgebreken. Doorgaans wordt onderscheiden tussen een formeel motiveringsgebrek en een materieel motiveringsgebrek. In het eerste geval is een motivering voor een belangenafweging wel te geven, doch deze is (nog) niet of in onvoldoende mate in het besluit tot uitdrukking gebracht. Een materieel motiveringsgebrek houdt in dat welbeschouwd geen motivering voor de verrichte belangenafweging kan worden gegeven. In geval van een formeel motiveringsgebrek zal de rechter per definitie de bestuurlijke lus toepassen en het bestuursorgaan in de gelegenheid stellen voor de gegeven belangenafweging alsnog een motivering aan te voeren. Bij een materieel motiveringsgebrek ziet de rechter daartoe in beginsel geen mogelijkheid, volgens de rechter ligt herstel van het bestreden besluit dan niet voor de hand. Overweging 13 bevestigt dus dat er sprake is van een materieel motiveringsgebrek.

Het stadsdeel kan in beroep gaan bij de Raad van State, maar gezien het bovenstaande is de kans op succes gering, gelet op de zorgvuldige wijze waarop de uitspraak van de rechtbank is gemotiveerd. Het dagelijks bestuur heeft zich steeds op het standpunt gesteld de door het voorgaande dagelijks bestuur ingezette lijn te moeten continueren en om die reden de verleende monumentenvergunning te moeten verdedigen. Het dagelijks bestuur heeft daarbij te kennen gegeven dat het woord nu aan de rechter is. Het instellen van hoger beroep gaat wat dat betreft ons inziens een stap verder. Wij gaan er daarom van uit dat het stadsdeel de uitspraak respecteert en in overleg gaat met de UvA voor een nieuw plan met behoud in plaats van sloop van de beschermde rijksmonumenten.

(WS/SL, 31/3/2011)

(Uit: Binnenstad 246, mei 2011)

Meer lezen:
[Beslissing van de rechtbank] (30 maart 2011) (PDF bestand)
[Laatste woord aan de rechtbank] (27 januari 2011) (PDF bestand)
[Voorlopige beslissing van de rechtbank] (4 juni 2010) (PDF bestand)
[Pleitnota bij de rechtbank] (20 mei 2010) (PDF bestand)

Eerdere artikelen:
[Rechtbank stelt uitspraak Binnengasthuisterrein uit]
[Deelraad spreekt zich uit tegen sloop monumenten Binnengasthuisterrein]
[ICOMOS wil geen sloop monumenten]
[Monumentenvergunning voor sloop Binnengasthuisterrein verleend]