Herinneringen aan architect Pieter Pals

Kort vóór de bouwvakvakantie voerde ik een lang telefoongesprek met architekt Pals. Het ging over een moeilijke begroting, die hij in die stille periode wilde uitwerken. Twee dagen later is hij op 51-jarige leeftijd in zijn slaap aan een hartverlamming overleden. Het was een overlijdensbericht dat men aanvankelijk nauwelijks kon geloven.

Pals was een toonbeeld van vitaliteit en werkkracht; geen architekt van achter het schrijfbureau, maar een bouwer op de steiger. Voor Diogenes heeft hij veel betekend. In de moeilijke beginjaren, toen voor de stichting, die zonder kapitaal begonnen was, elke restauratie een hachelijk avontuur vormde, was architekt Pals onze vaste bouwkundige raadsman, die mee-dacht en mee-rekende hoe schijnbaar onmogelijke ondernemingen toch gerealiseerd konden worden. Die band is blijven bestaan, ook toen het bureau Pals o.m. de bouwaktiviteiten van de dienst Studentenhuisvesting ging leiden, en onze stichtingengroep het groeiende aantal restauratiewerken spreidde over meerdere architekten. Steeds had Pals één of meer van onze werken in uitvoering. Onder zijn leiding werden gerestaureerd: Barndesteeg 15, Egelantiersgracht 15, 66, 68 en 70, Langestraat 72, Leliegracht 60, Nieuwe Looiersstraat 66, Nieuwe Looiersdwarsstraat 1 en 3, Noorderstraat 68-70, O.Z. Voorburgwal 66, Warmoesstraat 5, Weteringstraat 16-18, Lindengracht 49, 51 en 53, Prinsengracht 124 en 126, Prinsengracht 562-564, en Spiegelgracht 2. Daar zouden nog een aantal projekten aan toegevoegd kunnen worden die veel tijd en zorg gevergd hebben maar tenslotte niet haalbaar bleken te zijn. In het aanvoelen van die grens lag zijn grote kracht. Pals behartigde vóór alles de belangen van zijn opdrachtgevers. Hij hield de zaken, met een minimum aan papieren begeleiding, vast in de hand. Veel details bepaalde hij op het werk, met een potloodje en een stuk hout. Zijn scherp inzicht in konstruktieve vraagstukken werd door de inspekteurs van Bouwtoezicht gerespekteerd. Zelden kwam dit duidelijker tot uiting dan bij het werk Warmoesstraat 5. Dit pand, 'De Koopermolen', heeft een zware, fraai gemetselde 18de-eeuwse gevel. Daarachter moest een totaal vergaan laat-middeleeuws pand met een hout skelet worden gerekonstrueerd, met een diepe kelder, tussen twee eveneens bouwvallige belendingen. Hoe Pals er in slaagde, onder het scherp toeziend oog van Bouwtoezicht, die gevel te hand haven met vernuftige stutkonstrukties, was voor iedereen een raadsel, maar het lukte.

Zo blijft architekt Pals in onze gedachten voortleven: een bouwer van de praktijk, recht door zee, vindingrijk en vitaal, een man waar men in elk opzicht op kon bouwen.

Geurt Brinkgreve

(Uit: De Lamp van Diogenes 25, september 1973)