Rokin: van doorgangsroute naar flaneerboulevard

Op dit moment worden de mooie brede stoepen nog ontsierd door hekwerken rond de metroingangen en betonblokken die moeten voorkomen dat auto's en etsers hier gaan parkeren. Bovendien is het winter en zijn er nauwelijks terrassen uitgestald. Kortom het riante brede voetgangersdomein is nog niet wat het wezen moet, maar áls die metro gaat rijden en alle overbodige obstakels verdwenen zijn, dan heeft Amsterdam er eindelijk weer een straat van allure bij. Een straat waar je kan aneren en waar de terrassen uitnodigen om te kijken en bekeken te worden, waar etalages van beroemde en minder beroemde winkelmerken hun onkerende licht verspreiden, waar restaurants gerechten uit diverse keukens serveren en waar sinds kort op het Rokinplein een monumentaal water-kunst-lichtobject staat.

De fontein bestaat uit twee bronzen hoofden die samen ongeveer twee meter breed zijn, drie meter hoog en drie meter lang. De buste staat op een stenen sokkel van twee en een halve meter breed, vier meter lang en een meter hoog. De totale hoogte van het beeld bedraagt vier meter. Het bronzen deel weegt ongeveer 2200 kg, de sokkel van Gascogne azulhardsteen ruim 27.000 kg. Zo'n twintig onzichtbare spuitmondjes verdelen het water over de beelden. Onder de fontein bevinden zich twee drie meter diepe kelders voor de noodzakelijke waterbuffer, de lters en pompen. De bijbehorende bankjes zijn van hetzelfde materiaal als de sokkel (foto: Wim Ruigrok).

Al in 2002 probeerden de leden van het Binnenstadsberaad (zie kader) om Amsterdam ook in de openbare ruimte als stad van kunst en cultuur te presenteren. Het Binnenstadsberaad vond de aanleg van de Rode Loper, het visitekaartje van de stad, een mooie gelegenheid voor het plaatsen van diverse beelden en fonteinen op de bovengrondse route van de Noord-Zuidlijn. Daartoe was vanuit het Binnenstadsberaad de Stichting Beelden & Fonteinen opgericht. Jarenlang bleef het op de agenda staan in het jaarlijkse overleg met het stadsdeelbestuur maar dat was hier niet zo gelukkig mee en hield lange tijd vast aan het Handboek Openbare Ruimte van oud-wethouder Guusje ter Horst waarin 'mooi, schoon en leeg' centraal stonden. Pas in 2006 besloot de gemeente voorzichtigjes om in ieder geval te onderzoeken waar eventueel plek zou zijn voor beelden en fonteinen. Daarop werden ook de projectleiders van de Rode Loper enthousiast en zo besloot men om nationale en internationale kunstenaars uit te nodigen voor het maken van een verrassend ontwerp, onverwacht in beeldende zin door materiaal-, water- en lichtgebruik. Het moest bovendien aan een aantal voorwaarden voldoen, zoals makkelijk te onderhouden, ook het aanzien waard als in de winter het water werd afgesloten en passend in de eeuwenoude traditie van fonteinen op Europese pleinen. Uit de drie, door een speciaal in het leven geroepen kunstcommissie geselecteerde ontwerpen, konden tenslotte alle Amsterdammers samen met de betrokkenen bij de Rode Loper, hun favoriete ontwerp uitkiezen. Dit was niet makkelijk want bekende kunstenaars als Jennifer Tee en Rob Birza waren eveneens uitgenodigd een ontwerp te maken, maar het was Mark Manders die uiteindelijk won.

In een toelichting bij zijn presentatie gaf hij aan dat hij met dit beeld de ontmoeting en verbinding tussen mensen wilde uitdrukken. Voor een aantal ondernemers op het Rokin was het een teleurstelling dat de fontein niet zoals bijvoorbeeld die op het Leidseplein water spoot en waar je op de rand kan zitten en pootjebaden. Maar Henk de Vroom, kunstadviseur en commissielid, verwoordde de keuze als volgt: 'deze fontein staat los van de waan van de dag en is van een stille, tijdloze schoonheid. Alsof hij er altijd al was'.
Voor het verwezenlijken van de fontein werd een projectteam aangesteld met onder meer de ontwerper Mark Manders, Henk de Vroom en Simon Sprietsma, de ontwerper van de herinrichting van het Rokin.
Van het begin af aan had Jack Cohen, een groot voorstander van samenwerking tussen de overheid en het bedrijfsleven, geroepen dat ook het bedrijfsleven mee moest betalen aan de fontein. Daartoe werd in 2015 het Rokin Fonteinfonds opgericht met als voorzitter Willem Koster (voorzitter van de Vereniging Amsterdam City) en werd Fleur Gieben als fondsenwerver aangetrokken. Samen met de leden van de Stichting Beelden & Fonteinen werden diverse rondjes gemaakt om het bedrijfsleven enthousiast te krijgen voor dit project. Dit resulteerde uiteindelijk in een forse bijdrage van de omringende ondernemers en betrokken organisaties uit de buurt waardoor de bankjes en een speciale uitgave* over de geschiedenis van het Rokin en de totstandkoming van de fontein gerealiseerd konden worden. De stad is er rijker van geworden, niet in letterlijke maar zeker in guurlijke zin. Met deze fontein, dit waterkunstwerk, laat de stad zien aan alle Amsterdammers en de bezoekers van ons mooie Mokum dat dit een stad is waar men waarde hecht aan schoonheid en cultuur niet alleen in musea maar ook in de openbare ruimte. Een mooi gebaar en de moeite waard om te onderzoeken of er meer plekken zijn voor fonteinen of waterkunstwerken in de stad, bijvoorbeeld op het Stationsplein. Dat zou een mooi visitekaartje zijn.

Eveline Brilleman

(*) Maria Barnas en Endre Timár, Rokin Fontein/ Rokin Fountain, Amsterdam (Roma Publications) 2017
verkrijgbaar via boekhandel Scheltema

(Uit: Binnenstad 285, januari/februari 2018)