Bebouwing Raamplein

Mediabedrijf Eyeworks heeft plannen om het open terrein naast het monumentale schoolgebouw Raamplein 1 te bebouwen. De school zelf wordt momenteel ingrijpend verbouwd om als hoofdkantoor van het bedrijf te dienen. Een maquette en schetsen van de voorgenomen bebouwing – een futuristisch ogend gebouw met veel glas – zijn in december 2012 aan de buurtbewoners getoond. De VVAB maakt zich ernstige zorgen over deze ontwikkeling en heeft aan dagelijks bestuurder voor D66 van het stadsdeel Centrum Boudewijn Oranje om opheldering gevraagd. Het stadsdeel stelt zich op het standpunt dat bebouwing van het terrein in principe bespreekbaar is, maar dat een definitieve beoordeling pas mogelijk is als daadwerkelijk een aanvraag voor een omgevingsvergunning wordt ingediend. Eyeworks heeft het advies gekregen bij Bureau Monumenten en Archeologie en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed advies in te winnen over de (on)mogelijkheden van hun plannen.

De voormalige Openbare Handelsschool, gebouwd op een gedeelte van het voormalige Leidse Kerkhof naar ontwerp van stadsarchitect J.B. Springer (1899-1901), is een van de 200 nieuwe rijksmonumenten uit de periode 1850-1940. Het op het classicisme geïnspireerde gebouw heeft een symmetrische gevel. Doordat het aan weerszijden geheel vrijstaand is heeft het een sterk monumentaal karakter. Eyeworks is echter van plan om tegen de zuidgevel van het rijksmonument een kantoorgebouw met ondergrondse parkeergarage met 100 plekken te realiseren. Hootsmans architectuurbureau, ontwerpers van onder ander de Rechtbank in Zwolle, hebben een gevel met baksteen en vooral veel glas ontworpen. In de hoogte komt de ontworpen aanbouw net boven de gootlijst van het rijksmonument uit. Om de zandstenen hoekpilaster vrij te houden is de aanbouw juist achter de rooilijn geprojecteerd. De monumentale gemetselde tuinmuur met smeedijzeren hekken, onderdeel van het beschermde rijksmonument, zal echter gesloopt worden.

De VVAB heeft twee bezwaren tegen dit bouwplan. In de eerste plaats betekent de ontworpen aanbouw een belangrijke aantasting van het aangezicht van dit rijksmonument. Het plan lijkt ingegeven door de behoefte om ieder hoekje uit te ponden. De school van Springer is duidelijk als een vrijstaand gebouw ontworpen en de geprojecteerde aanbouw trekt het rijksmonument visueel uit balans, mede vanwege de opzichtig contrasterende vormgeving. Dat hier nooit bebouwing heeft gestaan is uiteraard geen argument om dit thans ook niet toe te staan. Immers, ook de school is in het verleden op een gedeelte van het Leidse Kerkhof verrezen. Ogenschijnlijk heeft Springer zelf wel degelijk rekening gehouden met een eventuele uitbreiding van de school aan de zijde van de Raamstraat, want de zuidgevel is, met uitzondering van enkele vensters, geheel blind. Dit in tegenstelling tot de noordgevel aan de Passeerdersgracht, die een monumentale voortzetting is van de voorgevel aan het Raamplein. Een eventuele nieuwbouw zou in ieder geval visueel los van de school moeten staan, voldoende achter de rooilijn moeten liggen en in hoogte ondergeschikt moeten zijn aan het rijksmonument. Behoud van de fraaie tuinmuur is tevens een vereiste.

Daarnaast is het maar de vraag of bebouwing van dit open hoekstuk een stedenbouwkundige verbetering is. Het is een van de slechts weinige open ruimtes in de directe omgeving en verdere verdichting zal naar verwachting ten koste gaan van de woonkwaliteit van de panden aan de Raamstraat. Deze ontvangen op dit moment nog daglicht door de open hoek, maar na bebouwing zullen zij daarvan het grootste deel van de dag verstoken blijven. Ook de verkeersaantrekkende werking van de parkeergarage zal de leefbaarheid in de directe omgeving – met nota bene een tram- en bushalte op een steenworp afstand en gelegen binnen loopafstand van het Leidseplein – niet ten goede komen. Voor bebouwing van het hoekterrein is een ontheffing van het bestemmingsplan vereist want het terrein heeft thans de bestemming ‘Tuin-2’, waarbij parkeren wel en bebouwing niet toegestaan is. De VVAB zal niet schromen het bouwplan in de huidige vorm te bestrijden.

David Mulder

(Uit: Binnenstad 256, februari/maart 2012)