Keizersgracht 661 / Reguliersgracht 38

Drijvende kelders worden bedreigd

De VVAB heeft in een zienswijze bezwaar gemaakt tegen het voornemen van het stadsdeel vergunning te verlenen voor funderingsherstel tevens sloop en uitdiepen van een kelder op de hoek Keizersgracht / Reguliersgracht. De werkzaamheden betekenen het verlies van twee drijvende kelders.

Keizersgracht 661 en Reguliersgracht 38: twee in de kern 17de-eeuwse grachtenhuizen met drijvende kelders.

De vereniging bestrijdt niet de noodzaak van het funderingsherstel. Het maken van nieuwe funderingen wordt echter door de eigenaren aangegrepen een nieuwe kelder met stahoogte te maken ónder het bestaande souterrain. De nieuwe kelder krijgt hierdoor een grotere hoogte dan het daarboven gelegen souterrain. Niet alleen wordt de hoofdstructuur van de grachtenhuizen daardoor aangetast, er verdwijnen tevens twee historisch zeer belangrijke drijvende kelders. In de 17de en 18de eeuw moesten dergelijke drijvende bakken voorkomen dat de druk van de tamelijk sterk fluctuerende (grond)waterstand de vloer en de wanden van de kelder zou doen scheuren. Doordat de kelder kon drijven, liep de druk in geval van een hoog waterpeil minder hoog op. De bakstenen kelderbakken staan elk op een raster van twee haaks op elkaar liggende balkenlagen met daarop houten vloerdelen. Rondom de kelderbakken bevinden zich de funderingen van de bouwmuren. Na 1871 stabiliseerde het waterpeil in Amsterdam en zijn de kelderbakken gefixeerd. De drijvende kelders werden gebruikt voor het opslaan van levensmiddelen, fruit, groente etc. De keuken bevond zich daarboven in het souterrain.

Het Grachtenboek van Caspar Philips toont de panden zoals ze eruit zagen eind 18de eeuw. Op de hoek bevond zich een pothuis, een uitbreiding van het souterrain. Onder het souterrain bevindt zich een drijvende kelder. Op de tekening is te zien dat deze daglicht kreeg van raampjes op straatniveau (tegenwoordig is het straatniveau hoger).

Keizersgracht 661 en Reguliersgracht 38 zijn twee in de kern 17de-eeuwse grachtenhuizen die onder één kap zijn samengevoegd. De sloop van de kelders betekent niet alleen verlies aan monumentale waarden. De bouwwerkzaamheden brengen tevens ernstige risico's met zich mee voor de belendingen. Een gemeenschappelijke muur met het buurpand op de Reguliersgracht zou kunnen bezwijken, met alle gevolgen van dien. De vereniging vreest bovendien precedentwerking. Gaat straks elk funderingsherstel gepaard met het slopen en uitdiepen van kelders om kelderwoningen te maken?

Het standpunt van de vereniging is gebaseerd op een deskundigenrapport dat in opdracht van de vereniging is opgesteld. Uit een technisch rapport van een funderingsspecialist blijkt dat het mogelijk is de funderingen te herstellen zónder de drijvende kelders te slopen. Men moet dan echter wel afzien van het maken van een woonverdieping onder het souterrain. Uiteindelijk is dus de vraag wat men laat prevaleren: het belang van de eigenaren om vierkante meters toe te voegen óf het belang van de beschermde monumenten te blijven zoals ze zijn. De vereniging is teleurgesteld dat Bureau Monumenten & Archeologie (BMA) niets doet om de sloop van de drijvende kelders te voorkomen. Voor ons is het echter een belangrijke principiële kwestie waarvoor wij bereid zijn de gang naar de rechter te maken.

Walther Schoonenberg

Literatuur:
Dik de Roon. 'Gedragen door water. Drijvende kelders in Amsterdam en omstreken.' Bulletin KNOB, 2007-4/5: p. 162-178.

[Zienswijze plus bijlage] (PDF-bestand)

(Uit: Binnenstad 254/255, nov./dec. 2012)