Winkelpuien vogelvrij?

Onlangs heeft een bouwaanvrage ter inzage gelegen voor Haarlemmerdijk 57. De Werkgroep Waakhond heeft hiertegen een zienswijze ingediend. Het bouwplan voorziet in vervanging van een bestaande, karakteristieke onderpui met diep portiek, door een nieuwe, vlak in de gevel liggende moderne pui.
Haarlemmerdijk 57 (foto: Wim Ruigrok)

De oude winkelpui heeft een symmetrische opzet, met twee etalages ter weerszijden van de portiek, aan de bovenzijde afgesloten door een puibalk met daarboven een reclamebord. Achter deze reclame-uiting gaan vermoedelijk bovenlichten schuil, al dan niet gevuld met glas-in-loodpanelen. Anders dan de bovengevel, die na een brand in 1951 is gerealiseerd, doet vermoeden, is de begane grond ouder en naar alle waarschijnlijkheid in de jaren dertig van de twintigste eeuw tot stand gekomen. De evenwichtige verhoudingen en de zorgvuldige detaillering van deze pui zijn kenmerkend voor deze periode. Puien met dergelijke diepe portieken – en dus met veel etalageruimte – kwamen tot de jaren zestig op grote schaal voor, daarna maakten zij vrijwel allemaal plaats voor strakke, vlak in de gevel liggende puien, waardoor het winkeloppervlak kon toenemen.

Op historische foto’s van de belangrijkste Amsterdamse winkelstraten zijn talrijke fraaie voorbeelden van winkelpuien te bewonderen: de winkel van de firma Langemeijer, Heiligeweg 37 (G.F. la Croix, 1915), de bontwinkel van J. Greeve & zn., Kalverstraat 162-164 (A.H. Zinsmeister, 1924) en juwelier Speyer, Koningsplein 1 (H. Elte, 1930). Daarbij valt vooral op dat schaalvergroting niet uitsluitend een probleem is van onze tijd. De nieuwe winkelpuien waren echter veelal van hoge kwaliteit en uitgevoerd in kostbare materialen. De ruime aandacht voor deze ontwerpopgave in architectuurtijdschriften en in speciale publicaties is in dat opzicht instructief. Twee van de hierboven aangehaalde voorbeelden bestaan gelukkig nog. De pui op de Haarlemmerdijk behoort tot de eenvoudiger uitvoeringen van dit type, dat vooral in de drukke winkelstraten in de binnenstad inmiddels zeer zeldzaam is geworden. Naar de mening van de VVAB dient de pui op de Haarlemmerdijk dan ook behouden te blijven.

Overigens blijven dergelijke daden van vandalisme niet beperkt tot dit soort eenvoudige puien en dit stadsdeel: nog zeer onlangs is op het Rokin de bijzondere pui van juwelier Bonebakker – geheel in strijd met de regels voor Orde 2-panden – gesloopt en vervangen door een onooglijk nieuw exemplaar. Betreurenswaardig is ook – net buiten stadsdeel Centrum – de recente sloop van de zeer fraaie, door Cornelis Kruyswijk ontworpen winkelpui van Overtoom 71, op de hoek van de Palamedesstraat.

Omdat ik deze bijdrage niet in mineur wil eindigen is het misschien aardig te wijzen op enkele geslaagde nieuwe voorbeelden: in de Utrechtsestraat, op nummer 77, de fraaie, gedeeltelijk in koper uitgevoerde winkelpui van schoenenzaak Fred de la Bretoniere en in de Kalverstraat, op nummer 179-181, de pui van modezaak Claudia Sträter. Hier bevond zich ooit een fraaie, door architect P.B.M. Hendrix uitgevoerde winkelpui in gekleurd marmer en brons. De huidige pui van de winkel mag door zijn strakke vormen, goede verhoudingen en duurzame materialen echter ook gezien worden.

Wellicht dat in de komende nummers van dit tijdschrift ruimte is voor beschrijvingen van enkele markante winkelpuien – oud en nieuw – in de binnenstad.

David Mulder

[Zienswijze] (PDF-bestand)

(Uit: Binnenstad 250, maart 2012)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.