Binnengasthuisterrein

UvA-stadscampus kan gerealiseerd worden met behoud van de monumenten

Als reactie op de onderzoeksrapporten van de UvA inzake het Binnengasthuisterrein heeft de VVAB een aantal onafhankelijke deskundigenrapporten laten opstellen. Uit deze contra-expertises, die op donderdag 9 februari op het stadhuis formeel aan stadsdeelbestuurder Boudewijn Oranje werden overhandigd, blijkt dat een universiteitsbibliotheek gerealiseerd kan worden, zonder de twee beschermde monumenten te slopen.

Luchtfoto van het Binnengasthuisterrein. In het midden de lus van de Tweede Chirurgische Kliniek en het Zusterhuis, de met sloop bedreigde Rijksmonumenten.

In maart 2011 werd de door het stadsdeel Centrum afgegeven monumentenvergunning voor de sloop van twee Rijksmonumenten op het Binnengasthuisterrein door de Rechtbank Amsterdam vernietigd, op grond van een gebleken motiveringsgebrek. In reactie daarop heeft de UvA in november 2011 een aantal onderzoeksrapporten opgesteld c.q. laten opstellen, o.m. door ir. R. Toornend en prof. F. Asselbergs, voormalig directeur van de Rijksdienst voor Monumentenzorg. Op grond van deze rapporten zal het stadsdeel Centrum opnieuw een beslissing nemen over de monumenten- (d.w.z. sloop-)aanvraag van de UvA. Het stadsdeel heeft nu opnieuw advies gevraagd aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en aan de Commissie voor Welstand en Monumenten. Zodra deze adviezen zijn uitgebracht, kan het stadsdeel een beslissing nemen. Wanneer het stadsdeel de monumentenaanvraag van de UvA afkeurt, dat wil zeggen als het stadsdeel geen vergunning verleent om de monumenten te slopen, dan zal de UvA zich op ‘Plan B’ moeten richten. De UvA is al tegen de beslissing van de Rechtbank in beroep gegaan bij de Raad van State. 

In reactie op de rapporten van de UvA heeft ook de VVAB aan de volgende onafhankelijke deskundigen gevraagd te reageren op de rapporten van de UvA:

Architect André van Stigt is gevraagd te reageren op het Rapport Toornend. Ir. A. van Stigt behoort tot de belangrijkste deskundigen in ons land op het gebied van de herbestemming van monumenten. Hij heeft diverse moeilijke herbestemmingsprojecten tot een goed einde gebracht.
Hendrik Battjes en Dr. Leon Deben hebben gereageerd op de rapportage over de campusvorming. Leon Deben was als stadssocioloog verbonden aan de UvA, Hendrik Battjes is deskundig op het gebied van de ruimtelijke ordening.
Dr. Gerrit Vermeer, universitair docent architectuurgeschiedenis en monumentenzorg aan de UvA, en Prof. Dr. Wim Denslagen, architectuurhistoricus aan de Universiteit Utrecht, hebben gereageerd op het Rapport Asselbergs. Beiden zijn deskundig op het gebied van het cultureel erfgoed en de monumentenzorg.

Deze deskundigen hebben allen hun onderzoek kosteloos uitgevoerd.

De conclusies van het rapport van André Van Stigt komen op belangrijke punten overeen met die van ir. R. Toornend, dat de UvA had laten opstellen. Onder andere vanwege de voorschrijdende digitalisering, spreekt Toornend in zijn rapport een duidelijke voorkeur uit voor het verbouwen van de twee monumenten, boven de nieuwbouw volgens het ontwerp van Cruz y Ortiz. Volgens Van Stigt heeft Toornend zich strikt aan zijn opdracht gehouden door binnen de bestaande perceelgrenzen te blijven. Door iets ‘ruimer te denken’, zal het nog eenvoudiger zijn om het programma van eisen van de UvA in de bestaande gebouwen te realiseren.
In een apart schrijven aan het Stadsdeel vat de VVAB de belangrijkste conclusies van deze rapporten samen. Op basis van de reacties op de UvA-rapporten stemt de Vereniging in met de slotwoorden van dr. G. Vermeer dat het ‘schaakoffer’ van Asselbergs, in de vorm van de sloop van twee Rijksmonumenten ten gunste van ‘het bewerkstelligen van een betere stedenbouwkundige situatie’, anders dan Asselbergs in zijn advies wil doen geloven, wenselijk noch nodig is.

Onze slotconclusie luidt dat Asselbergs’ pleidooi voor sloop en nieuwbouw niet relevant is, omdat het eveneens mogelijk blijkt om de nieuwe universiteitsbibliotheek in de bestaande monumenten te realiseren. Daarmee vervalt de motiveringsgrond voor ‘Plan A’ (sloop/nieuwbouw). De Vereniging vertrouwt erop dat het stadsdeelbestuur de aanvraag voor de sloop van de Rijksmonumenten op grond hiervan zal afwijzen. Onze deskundigenrapporten dragen belangrijke bouwstenen aan voor een dergelijke afwijzing. Een dergelijk besluit zou er bovendien aan bijdragen dat de UvA, sneller dan gepland, kan gaan werken aan een ‘Plan B’ (herbestemming van de monumenten).

Walther Schoonenberg

Meer lezen:
[Aanbiedingsbrief aan stadsdeelbestuur] (7 februari 2012)
[Begeleidende brief met conclusies VVAB] (7 februari 2012)