Dienst IVV doet niet aan onderhoud

Amsterdam ontbeert onderhoudsplan voor monumenten

Amsterdam ontbeert een onderhoudsplan voor de monumenten in bezit van de gemeente. Als gevolg daarvan is de Hogesluis gesloopt. Ook de andere bruggen lopen gevaar. Dit vertelde architect André van Stigt op de jaarvergadering van de VVAB (in het Bethanënklooster op zaterdag 16 april).

Hier volgt een samenvatting van het verhaal dat André van Stigt hield:

Een brug te ver

Architect André van Stigt op de jaarvergadering van de VVAB

De Hogesluis blijft gelukkig voor het stadsbeeld behouden (zie: Hogesluis wordt herbouwd). Dat heeft echter wel een hoge prijs op vele fronten gekost. Het kost meer geld als aantoonbaar nodig was geweest, indien een zorgvuldige voorbereiding vanaf het begin had plaats gevonden.

De brug is ook minder historisch door een verdergaande vervanging als nodig was geweest, zeker als vooraf een integrale afweging was gemaakt. Daarnaast blijken rigide technische nieuwbouweisen vervolgens maatgevend zonder dat er een afweging is t.o.v. integrale kosten en monumentwaarde. Via een meerjaren onderhoud programma (MOP) hadden frequentere maatregelen om onderdelen bij te houden en regelmatig te vervangen (bijv. 1 keer per 5 jaar) ook op een termijn van 40 jaar zeer veel geld kunnen besparen tegenover de nu éénmalige investering.

Realiseert u zich dat het om uitzonderlijk veel geld gaat dat in de monumentenzorg, zowel voor gebouwen maar ook voor controlerende diensten, zeer hard nodig is.
Deze brug kost twee keer zoveel als de complete restauratie van het Olympisch Stadion, bijna net zoveel als een compleet functionerend complex als Tramremise De Hallen (en daar mag geen cent subsidie bij).
Ik weet wel dat door de 'schotten en potjes-cultuur' en structuur dat niet zomaar zo gezien mag worden, maar dat is wel de les die we zouden moeten leren. Niet alleen dat protesteren, signaleren helpt, maar ook dat er een omslag in het denken moet komen.

Diensten moeten doen waar ze goed in zijn; De Dienst IVV (DIVV) is voor verkeer en vervoersorganisatie, en laat helder zijn dat het hen niet kwalijk te nemen is dat zij geen specialistische kennis hebben van natuursteen restauratie, in het bijzonder en restauratie in het algemeen.

Zo was de Hogesluis bijna geworden: een betonnen wipbrug als vervanger voor de monumentale brug: een direct gevolg van het niet onderhouden maar afschrijven van een monumentale historische brug. (tekening Dienst IVV, gemeente Amsterdam)

Allereerst moeten er veel betere vooropnames gedaan worden. Bureau Monumenten & Archeologie (BMA) heeft die kennis wel, maar wordt voor die dienstverlening niet gevraagd en betaald. Maar betere voorbereiding, die wel extra voorinvestering vraagt betaald zich dubbel terug, al was het maar in de aanbesteding en het voorkomen van meerwerk.
Bovendien vragen bestaande bruggen, ook als ze niet zo belangrijk zijn als de Hogesluis, een fundamenteel andere denkwijze, bouwmethodiek als het nieuwbouw denken.
Laat duidelijk zijn dat een aantal zaken wel goed en zorgvuldig gaan binnen de context van hoe het nu gelopen is, en dat een structurele aanpak echt essentieel was t.a.v. de fundering en stijfheid van de brug met betrekking tot vervoerseisen.
De second opinion natuursteen, met goede opnames door BBM van Ben Massop, zorgvuldige demontages en restauraties door Firma Maarsen en goede monitoring door BMA, gebeurd wel binnen de budgetten (nadat die één keer wel goed zijn vastgesteld, inclusief onderwater inspecties)

Aanbeveling algemeen bij (herstel) bestaande bruggen:

1. Er ontstaat ongewenste beeldvorming bij sterk oplopende kosten tijdens het project (“meerwerk”), feitelijk is het merendeels geen meerwerk, maar werk dat bij
   • vroegtijdig en gedetailleerd vooronderzoek
   • bouw en cultuurhistorisch archiefonderzoek
   • gedetailleerde onderhoud monitoring
   • betrekken verantwoordelijke specialisten op (monument) onderdelen al in het basisbestek opgenomen kan worden.
   Uitdrukkelijk gesteld dat grotere kostenmarges absoluut geen oplossing is. Er moet en kan juist exact en vroegtijdig gecalculeerd worden. Dit pleit sterk voor een integraal bouw- voorbereidingsteam, waar bij voorkeur de uitvoerend directievoerder bij aanvang al aan tafel zit. Voorts dienen bij dit soort projecten tussentijds audits en risico analyses plaats te vinden; tenminste bij start aannemers selectie, bij start bouw en ca. half jaarlijks. Deze werkwijze verkleind het risico, vergroot de controle en voorkomt zeker de negatieve beeldvorming.
2. Zeker bij bestaande (historische) bruggen is intensief onderhoudsbeheer zeer lonend. De schade/kosten door te laat achterstanden op te lossen zijn excessief veel hoger dan op basis van MOP en signaleringen onmiddellijk bij eerste schade te herstellen.
3. Voortkomend uit bovengenoemde punten moet juist uit oogpunt van besparingen en behoud van onze zeer belangrijke bruggen, structureel meer geld voor het maken en controleren van MOP van alle (historische) bruggen en meer geld voor preventief onderhoud uitgegeven. Dat vraagt een andere financieringsmethodiek, die nu steeds gericht is op hoge” incidentele” projectgelden.
4. Tenslotte moet er ook veel meer geleerd van historische constructies die zo slecht nog niet zijn; pijnlijke voorbeelden zijn de overal telkens weer loslatende bakstenen op de betonnen onderlaag van brugdekken, de tramrails aansluitingen, steeds maar weer voortkomend uit de wensen alles stijver en sterker te maken. Ook hier is flexibiliteit een meerwaarde, maar vraagt permanente alertheid.

Bij dit alles zal vooral kennis en expertise maar dus ook financiële versterking van BMA essentieel zijn. Dat is een investering die veel besparing en kwaliteit levert. Voorbeelden van o.a. het Olympisch Stadion, Felix Meritis, de Waag geven steeds weer aan dat visie over permanente onderhoud als duurzaam beheer van maatschappelijk erfgoed essentieel is.

Over architect André van Stigt

André van Stigt is al dertig jaar bezig op het gebied van herbestemmen, behoud, en nieuw Leven voor oude gebouwen door op een andere manier naar gebouwen te kijken: niet als monumenten alleen, maar als deel van onze waardevolle samenleving en de kwaliteit daarvan. Hij was betrokken bij projecten als het Entrepotdok, een aantal kerken van Cuypers, het Olympisch Stadion, de Graansilo, de Tramremise en de Hallen. Daar ging het ook altijd om kostenbeheersing en een visie op structureel behoud. Ook bij de Zwijger dreigde sloop als gevolg van "een karakteristiek kijken vanuit een nieuwbouw bril en eisen."

(AvS/WS, 18/4/2011)

Meer lezen:
[Presentatie van Van Stigt] (PDF-bestand)
[Hogesluis wordt herbouwd] (Binnenstad 245)
[Agenda van de ALV 2011]

(Uit: Binnenstad 246, mei 2011)