Opnieuw Wevershuizen verzakt door metro-aanleg

Opnieuw zijn enkele monumenten aan het tracé van de Noord/Zuidlijn verzakt: ditmaal de wevershuizen op Vijzelgracht 4-8 en Vijzelgracht 10. In juni verzakte al een ander blokje wevershuizen, de nummers 20-26. De verzakking in juni bedroeg 15 cm, de nieuwe verzakking bedraagt maar liefst 23 cm.

Ernstige verzakkingen waardoor ramen en deuren niet meer open kunnen.

Sommige bewoners moesten met een ladder uit hun huis worden gehaald.

Op de informatiebijeenkomst, waarbij burgemeester Cohen en de wethouders Herrema en Van Poelgeest aanwezig waren, verklaarde de directeur van het Projectbureau Noord/Zuidlijn dat deze keer niet één van de zogenaamde ‘zweetvoegen’ is gesprongen, maar dat het grondwater bij een andere voeg tussen twee diepwandpanelen is weggelopen waar men geen problemen verwachtte. Bij het weglopen van het grondwater is vermoedelijk een deel van de zandlaag mee gespoeld, waarop de woningen waren gefundeerd. De bewoners zijn uitgezet en mogen hun woningen niet meer betreden.
Onze vereniging heeft aan de gemeente gevraagd of zij in overleg met de eigenaren de panden veiligstelt en, eventueel in samenwerking met Stadsherstel, een herstelplan opstelt. Daarnaast hebben wij gevraagd of de gemeente, desnoods door aankoop van de panden, de bewoners schadeloos wil stellen.
Door de verzakking van de panden langs de Vijzelstraat is de geloofwaardigheid van het hele project in het geding. Er wordt immers nog slechts gewerkt aan de metrostations. De bouwput op de Vijzelgracht is nu 15 meter diep, maar moet nog tot 30 meter worden uitgegraven; de druk van het grondwater zal dus alleen maar toenemen. Het maken van bouwputten is echter een bekend procédé. In 2010 gaat daarentegen volgens een geheel nieuwe methode waarmee nog vrijwel geen enkele ervaring is in slappe bodems, de ‘mol’ de grond in, de graafmachine om de metrotunnels te boren.

Bijzondere waarde van de wevershuizen

De wevershuizen langs de Vijzelgracht zijn rijksmonumenten, gebouwd naar ontwerp van de Amsterdamse bouwmeester Philips Vingboons (1607-1678). Ze vormen een onderdeel van de vijf bouwblokken tussen de Spiegelgracht en Reguliersgracht die in 1670/71 in één bouwstroom volgens een standaardontwerp van Vingboons tot stand zijn gekomen en tot op de dag van vandaag het bijzondere karakter van de Weteringbuurt bepalen. Elk wevershuis heeft een exact vierkante voorgevel. Het classicisme van deze architectuur komt niet tot uitdrukking in de ornamentatie, maar in de afgewogen verhoudingen van de architectuur. De gebouwen zijn gebouwd in opdracht van de regenten van drie liefdadigheidsinstellingen, het Binnengasthuis, het Burgerweeshuis en het Leprozenhuis, met het doel om de kwijnende textielindustrie in Amsterdam te stimuleren; de panden boden huisvesting en ateliers aan wevers die meestal uit het buitenland afkomstig waren. De genoemde instellingen dienden een stedelijk belang en konden de huuropbrengsten goed gebruiken. In die zin kunnen de wevershuizen als een vroeg voorbeeld van sociale woningbouw worden beschouwd. Tijdgenoten noemden het complex het ‘Noordsche Bos’, vanwege de grote hoeveelheid uit Noorwegen geïmporteerde grenen heipalen die de bouwblokken dragen. De verzakkingen aan de Vijzelgracht tonen aan dat er onaanvaardbare risico’s worden genomen met een oude historische binnenstad gebouwd op houten palen.

Walther Schoonenberg

(Uit: Binnenstad 230, september 2008)