De zienswijzen de Jordaan betreffende werden in formele zin in het algemeen ingediend door het bestuur
van de Vereniging tot Behoud van de Jordaan, maar werden zoals in voorgaande jaren voorbereid door de
werkgroep.
In bijgaand
overzicht
zijn de door de werkgroep namens de VVAB ingediende zienswijzen en de voor de
VBJ voorbereide zienswijzen weergegeven. In totaal betreft het 99 brieven, waarvan 70 namens de
VVAB.In een aantal gevallen werden die zienswijzen gevolgd door hoorzittingen.
Vorig jaar meldden wij dat het moeilijk is aan te geven wat het effect is van de inspanningen van de waakhondgroep. Is een weigering tot medewerking aan een aanvraag het gevolg van onze zienswijzen of van een negatief welstandsadvies? Dat laatste is ongetwijfeld het belangrijkste. Daarom is het spijtig te moeten constateren dat wij het soms zeer duidelijk met de welstandscommissie oneens zijn terwijl het niet gaat om een principieel andere wijze van beoordelen. Dat was dit jaar niet anders.
De nieuwe welstandsnota lijkt daarin niet echt verandering te brengen. Wij zijn over die nota niet
ontevreden omdat daarin sterk de nadruk wordt gelegd op behoud en herstel. Maar wij blijven het een groot manco
vinden dat de nota de binnenstad als een ongedifferentieerd geheel beschouwt. Dat is zij zeer duidelijk niet
en daardoor is de nota toch weer te globaal. Op onderdelen is zij daartegenover weer zeer dwingend
geformuleerd. De jaarlijkse evaluatie en bijstelling kan daarin geleidelijk verandering brengen. Of het
stadsdeel tot een dergelijke serieuze evaluatie bereid is moeten wij afwachten. De tekenen zijn echter niet
hoopgevend. Binnen het stadsdeel lijkt in het algemeen weinig neiging te bestaan de eigen opvattingen op een
open manier ter discussie te stellen. De oude Amsterdamse cultuur blijkt heel taai te zijn.
Tegen die achtergrond valt het zeer te betreuren dat inbreng van burgers en organisaties vaak pas mogelijk
is nadat er een voorlopig bestuurlijk standpunt is bepaald. Van voorlopigheid blijkt binnen deze
Amsterdamse cultuur in veel gevallen geen sprake te zijn.
We herhalen nog maar eens wat we vorig jaar hebben gezegd: het is belangrijk in de komende periode
extra aandacht te besteden aan de manier waarop met de nieuwe welstandsnota wordt gewerkt en aan de
problemen die zich daarbij voordoen. Een goede relatie met de welstandscommissie is in verband hiermee
zeer belangrijk. Dat betekent niet dat we het altijd met elkaar eens zullen zijn en vanzelfsprekend houdt de
welstandscommissie haar eigen verantwoordelijkheid. Formeel en praktisch kan de commissie haar oordeel
niet baseren op onze zienswijzen. Meer duidelijkheid over het hoe en waarom van het commissieoordeel en
misschien ook wel over de achtergrond van onze zienswijzen lijkt echter gewenst.
Wanneer wordt gekeken naar het soort plannen valt het op dat veel plannen relatief kleine toevoegingen en
veranderingen betreffen. Dat geeft aan dat in grote lijnen er inderdaad sprake is van behoud en herstel.
Tegelijk blijkt daaruit dat de bestaande voorraad wel op allerlei manieren wordt aangepast aan nieuwe
behoeften en wensen, en lang niet altijd op een acceptabele manier. Ieder plannetje is op zichzelf niet zo
bedreigend, maar juist de veelheid van kleine aantastingen is dat wel. Daarom blijft waakzaamheid nodig
Enkele plannen verdienen apart vermelding.
Uiteindelijk is door het bestuur van de vereniging besloten geen zienswijze meer in te dienen tegen de vrijstellingsprocedure voor de nieuwe Stadsschouwburg. Gezien de in het plan aangebrachte wijzigingen, de grenzen die technische eisen stelden aan de mogelijkheden tot verdere aanpassing, de nu aan de Lijnbaansgrachtzijde heel onplezierige situatie, het onmiskenbare belang van het bestaan van een goed functionerende Stadsschouwburg en Melkweg in deze omgeving en het ontbreken van alternatieven, is het verzet gestaakt, ook al blijft de hoogte een duidelijke aantasting van dit deel van de binnenstad.
Het door de vereniging ingediende bezwaar tegen de verleende bouwvergunning voor Oudeschans 5-11, waarbij wij systematisch het plan hebben vergeleken met de welstandscriteria, heeft geleid tot overleg met de ontwikkelaar en de architect (Soeters Van Eldonk Ponec). Zij bleken bereid het plan deels aan te passen en met het aangepaste plan konden wij leven, gegeven de (te grote) mogelijkheden die het bestemmingsplan nu eenmaal bood. Ook de welstandscommissie ging met de wijziging akkoord.
Over de plannen van de Universiteit om in de gebouwen aan de Oude Turfmarkt de bijzondere collecties van de Universiteitsbibliotheek onder te brengen is uitgebreid overlegd. Uiteindelijk zijn wij met een aantal ingrepen in de monumentale waarden akkoord gegaan, nadat een voor ons onaanvaardbare aantasting van het tongewelf van de Gasthuisgang, midden in het complex, was geschrapt. We waren dan ook niet blij toen kort geleden die aantasting via een verzoek om wijziging van de bouwvergunning toch weer werd voorgesteld. We hebben daartegen scherp geprotesteerd en verbazen ons zeer over een positief advies van de commissie voor welstand en monumenten tegen de adviezen van het bMA Amsterdam en de Rijksdienst van de Monumentenzorg in. Dat is des te verbazingwekkender omdat het gaat over iets dat zich binnen een gebouw afspeelt en waarover de commissie, als het om welstandsaspecten gaat, zich normaliter geen oordeelsbevoegdheid toekent.
De plannen voor de aanpassing van de tuin van het monument Herengracht 127A zijn tot en met de bezwaarprocedure doorgezet. Een ander voorbeeld waar wij de welstandscommissie helemaal niet konden volgen. Belangrijker is dat tijdens deze procedure bleek dat de regeling voor de tuinen heel weinig bescherming biedt. Verharding anders dan voor parkeren is zonder enige beperking mogelijk en het dagelijks bestuur kan zonder beperking vrijstelling verlenen voor alles wat geen gebouw is. Als dan ook de welstandscommissie het laat afweten omdat de welstandsnota geen nadere criteria geeft zitten we echt in de gevarenzone.
In het Blaauwlakenblok wordt hard gewerkt aan herstel en in het algemeen op een ook voor ons heel acceptabele manier. Tegen het voorstel om alle stegen in het blok af te sluiten met nogal nadrukkelijk in dezelfde stijl vormgegeven hekken hebben wij toch geprotesteerd. Niet tegen de hekken op zichzelf, want die zijn in de huidige omstandigheden helaas onmisbaar. Wel tegen de uniformiteit en de nadrukkelijke afwijking van het karakter van de omgeving.
In de voormalige Nieuwezijdskapel komt een foltermuseum. Dat voor zoiets belangstelling bestaat is moeilijk voor te stellen, maar desondanks is er kennelijk een markt. In eerste instantie hebben wij geprotesteerd. Bij nader overleg met monumentenzorg , ontwikkelaar en de architect bleek dat de aanwezige monumentale waarden niet werden aangetast en dat nagenoeg te hele inbouw zonder sporen na te laten weer kon worden verwijderd. Gegeven de slechte staat van het gebouw, de noodzaak van het vinden van een functie daarvoor en de veel bedreigender alternatieve gebruiksmogelijkheden hebben wij uiteindelijk geen bezwaar gemaakt tegen de verleende monumentenvergunning voor deze gruwel.
Tenslotte vermelden we dat bij de opening van het stadsdeelloket aan onze werkgroep als vertegenwoordiging van de “klanten” van het stadsdeel het “Kwaliteitshandvest” is uitgereikt. Daarin staan eisen vermeld waaraan de dienstverlening door het stadsdeel moet voldoen. Bij die gelegenheid konden wij zeggen dat in ieder geval de medewerkers van de voorlichtingsbalie zo’n stuk helemaal niet nodig hebben.
Namens de werkgroep waakhond
Herman Pinkse