Het Amstelhof | De lange voorgevel van het Amstelhof |
In 1656 kreeg de Diaconie van de Nederduits Gereformeerde Gemeente – later Nederlands Hervormde Gemeente – van de burgemeesters een flink kavel ten geschenke voor de bouw van een weeshuis aan de Binnen Amstel en de Zwanenburgstraat. Omdat de zorg voor oude vrouwen ook wenselijk was kreeg de diaconie in 1681 opnieuw een schenking, een groot kavel tussen de (Nieuwe) Herengracht en de (Nieuwe) Keizersgracht ‘om bequam te bouwen een logement voor 400 ofte meer personen’. Dankzij een erfenis van een van de lidmaten, Barent Helleman, die in oktober 1680 ongeveer 90.000 gulden naliet, kon men daadkrachtig aan het werk. Binnen zestien maanden was het tehuis gereed, staande op een fundering van 1.432 palen. In 1719 werden er ook oude mannen in het tehuis ondergebracht.
De 'Kleine Hermitage' aan de Nieuwe Herengracht |
Tot ongeveer 2006 wordt het Amstelhof nog gebruikt als verpleeghuis en dagopvang.
Het aangebouwde gedeelte van het Amstelhof, Nieuwe Herengracht 14, functioneert sinds
vorig jaar als dependance van de Hermitage in Sint Petersburg, inmiddels de Kleine
Hermitage genaamd. Het Amstelhof zelf zal na 2006 als museum worden ingericht en de
Kleine Hermitage zal speciaal gebruikt worden voor de culturele en artistieke ontwikkeling
van de stadskinderen.
Op het Amstelhofcomplex staan nog vier grote gebouwen. Nieuwe Herengracht 18 is met een
schenking van de familie Corver in 1723 gebouwd door een onbekende architect en ingericht
met hofjeswoningen. Het doel van de schenking was om oudere minvermogende vrouwen
onderdak te bieden. Het Corvershof is een rijksmonument. Net zoals het Amstelhof is het in
een carrévorm gebouwd om een binnenplaats. Tot 1976 was het in gebruik voor de
ouderenzorg als onderdeel van het bejaardenhuis het Amstelhof. Nadien werd en wordt het
bewoond door jongeren en studenten.
Verder staat aan de Nieuwe Herengracht nog een rijksmonument, het Amstelrak, wederom
gebouwd door een onbekende architect in 1789. Het werd gebruikt als een bestedelingenhuis
met grote zieken-, slaap- en werkruimtes. Na een verbouwing in 1967 is het gebouw ingericht
met woonverblijfsruimten, hoofdzakelijk als ‘Zustershuis’ voor het Amstelhof.
Aan de Nieuwe Keizersgracht staat het Van Limmikhof, in 1895 gebouwd voor huisvesting
van 12 echtparen en 15 mannen. De laatste jaren is het gebruikt als kantoorruimte voor het
Amstelhof. Het Hodshonhof tenslotte is gebouwd in 1876 en ingericht als woonruimte voor
12 echtparen.
Het hele gebied, behalve de kleine Hermitage, heeft nu nog in het bestemmingsplan
Weesperstraat/Amstel de bestemming ‘ouderenzorg.’ Het ingetogen karakter van dit hele blok
tussen Amstel en Weesper zal voorgoed verdwijnen na de verhuizing van het verpleeghuis.
Voor het wijzigen van de bestemming van het Amstelhofgebouw zijn door het Dagelijks Bestuur van de deelraad Amsterdam-Centrum op 29 juni 2004 verschillende besluiten genomen, omdat het wenselijk is te onderzoeken wat de effecten van deze functieveranderingen voor de woon- en leefomgeving in de buurt zijn. In een milieueffectrapport moet onderzocht en beschreven worden wat het aantal te verwachten bezoekers, tussen de 300.000 en 600.000 duizend, betekent voor de buurt. De bezoekersaantallen voor de Kleine Hermitage overtroffen al alle verwachtingen. 97.500 betalende bezoekers bezochten de tentoonstelling Grieks Goud, 97.500, waarvan 90 procent uit alle delen van het land kwam. Voor de tentoonstelling Nicolaas en Alexandra staan dagelijks lange rijen voor de deur.
Voor de planvorming van het Amstelhofgebouw heeft de Stichting Hermitage aan de Amstel een ideële projectontwikkelingsmaatschappij ingehuurd. Deze maatschappij werkt samen met diverse landelijke woningbouwverenigingen zoals Het Oosten. Er wordt overwogen om de fraaie kerkzaal als entreegebied in te richten, zodat wachtenden niet meer in weer en wind buiten in de rij hoeven te staan. Het exterieur van het Amstelhof zal in overleg met het bureau Monumenten en Archeologie zo min mogelijk worden aangetast. De binnentuin, ooit bleekveld en slachtplaats voor ossen, zal voor de bezoekers toegankelijk worden. De grote tuin wordt in gezamenlijk overleg tussen Diaconie en Stichting Hermitage opgeknapt en blijft overdag toegankelijk voor publiek.
De Stichting Hermitage aan de Amstel neemt zich voor om het halfjaarlijks contact met de
buurt te continueren. De buurt stelt dat bijzonder op prijs. De bestemmingswijziging van het
gebouw wordt in ieder geval duidelijk voorbereid.
Dit is niet het geval met de andere vier gebouwen op het complex. De Diaconie is
hoofdzakelijk door schenkingen eigenaar geworden van de gebouwen. Alle gebouwen hebben
tot nu toe in het bestemmingsplan de bestemming ‘ouderenzorg met woonfunctie’ gehad en
stonden ten dienste van het bejaardenhuis Amstelhof. In mei van dit jaar is voor deze vier
gebouwen een plan gemaakt met de titel ‘Amstelhoven’, Masterplan Protestants Kerkcentrum
Amsterdam.
In het plan krijgt de hofjeswoning het Corvershof de bestemming ‘kantoor’ ten behoeve van
maatschappelijke hulpverlening. Daardoor verdwijnt definitief de cultuur-historische
bestemming van de hofjeswoningen. Omdat er in de stad voldoende kantoorruimten te vinden
zijn wordt dit plan bijzonder betreurd door de nog huidige bewoners, het platform
Ouderenhuisvesting van de Oostelijke Binnenstad en door de Stichting Tussen Amstel en
Weesper.
Het platform Ouderenhuisvesting heeft ter vergelijking het verbouwde rijksmonument het
Occohofje aan de Nieuwe Keizersgracht bezocht. Dit hofje heeft Cornelia Occo in 1758 laten
bouwen voor oude behoeftige rooms-katholieke mannen en vrouwen. Zij was een nazaat van
de rijke handelaar Pompejus Occo. In 1990/91 werden door aannemer Kneppers de 34 kleine
hofjeswoningen tot 24 grotere woningen verbouwd. Zo kan het dus ook.
Het verdwijnen van de historische bestemming van het Corvershof is zonder enige inspraak voor de buurt door het Dagelijks Bestuur van de deelraad Amsterdam-Centrum beslist. Het uitgangspunt van het deelraadsbestuur is dat in het nieuwe bestemmingsplan (2005/2006) de gebouwen toch een maatschappelijke bestemming krijgen.
Het Amstelhof, vanaf 2006 Hermitage aan de Amstel, gezien vanaf de overzijde van de Amstel | De zijgevel aan de Nieuwe Keizersgracht | De Amstelhof gezien vanuit de Weesperstraat |
Het Corvershof is slechts een onderdeel van het Masterplan voor alle vier de gebouwen van de Diaconie. Ook voor de overige gebouwen, het Van Limmikhof, het Hodshonhof en het Amstelrak verdwijnt de bestemming ouderenzorg. In het plan staat dat het in gebouw Amstelrak een pensionvoorziening met ‘zorgkarakter’ zou moeten komen voor de ‘moderne bestedeling’, dat is volgens de Van Dale iemand die – meestal door een liefdadige instelling – ergens in de kost wordt besteed. Er hebben wekenlang containers met sloopmateriaal naast het rijksmonument Amstelrak gestaan, maar een bouwaanvraag hebben we niet gezien. Het Van Limmikhof blijft als kantoorruimte in gebruik, nu als kerkelijk bureau, bureau Kerkrentmeesters en kantoorruimten voor kerkelijke maatschappelijken met een cursus- en vergadercentrum en een grote zaal. Op de begane grond komt een keuken met een restauratieve functie. De zolder heeft dermate grote afmetingen dat het bijeenkomen van 100- 150 personen geen probleem kan zijn. Deze ruimte kan voorzien worden van een bar, podium, kleed- en bergruimten, garderobe enz. Het Hodshonhof krijgt net als het Amstelrak een bestemming ‘diaconale huisvesting’.
De verpleegfunctie van het Amstelhofgebouw verdwijnt naar Hoofddorp. De buurt krijgt hier projecten en voorzieningen voor terug ten behoeve van de opvang van allerlei soorten ‘moderne bestedelingen’. De plannen zijn op geen enkele manier planologisch onderbouwd en ook wordt niet duidelijk waarom deze plannen van de Diaconie goed zouden zijn voor deze buurt. Het bestuur van de stad onderkent – alle goede bedoelingen ten spijt – onvoldoende wat de keerzijde van deze sociale vestigingen is voor een gewone plezierige woonbuurt.
Vera Amende
(Uit: Binnenstad 209, januari 2005)
Meer lezen:
[Amstelhof wordt Hermitage]
Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.
Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.
Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.