De Professor Tulpstraat wordt gerestaureerd

In november 1863 stond de gemeenteraad aan Dr. Samuel Sarphati het voormalige bolwerk Oosterblokhuis en het omliggende water af voor de bouw van een groot en voornaam hotel. Nog hetzelfde jaar werd het dempen van het water aanbesteed en in oktober daaropvolgend de fundering van het hotel. In hetzelfde jaar dat het Amstelhotel geopend werd, 1867, besloot de gemeenteraad tot de aanleg van wat later de Hudde- en de Tulpstraat zouden worden.
Historische foto van de Prof. Tulpstraat. Prof. Tulpstraat thans: doorkijk naar het Amstel Hotel. Geheel links is nog net een deel te zien van de nummers 10 en 12 die herbouwd gaan worden.

Beide straten begonnen hun bestaan als tijdelijke toegangsweg tot het nieuwe hotel. Pas bij de vervanging van de Hogesluis door de huidige, lagere, brug in 1883-’84 kwam een directe verbinding tussen de Sarphatistraat en de ingang van het Amstelhotel tot stand. Wel werd vlak voor de opening vóór het hotel langs een verharde weg aangelegd, die bereikbaar was via een trap vanaf de Hogesluis. Deze leidde naar een pontje over de Singelgracht naar de Weesperzijde, dat in 1883 werd vervangen door een vaste brug.
In 1870 kregen de Hudde- en de Tulpstraat - het woord Professor is pas in 1946 toegevoegd, omdat velen de straat in de Bloemenbuurt in Noord zochten - hun naam, nadat ze het jaar ervoor door een verandering van de plannen alsnog vrijgegeven waren voor bebouwing. Het gebied had in eerste instantie vooral een woonbestemming. Maar door de aanwezigheid van het vermaarde hotel is een aantal woningen omgezet in kantoorruimte voor de internationale diamanthandel.
Het terrein tegenover het hotel, het latere Tulpplein, eigendom van de Amstel Hotel Maatschappij, was bestemd voor de aanleg van tuinen. Na enkele jaren bleek het hotel echter behoefte te hebben aan stalruimte en in 1873 kreeg men van de gemeente toestemming een stalgebouw neer te zetten. Dit ontwerp van N. Vos bestond uit een koetshuis met woningen aan het Tulpplein - dat in 1875 zijn naam kreeg - en een stalgebouw zonder verdiepingen, het huidige pand Professor Tulpstraat 2. Het stalgebouw kreeg zijn huidige aanzien nadat in 1884 een etage met kantoren voor diamantairs erop werd gezet en in 1887 een tweede verhoging. Toen werden ook de stallen op de begane grond vervangen door kantoorruimte. Het koetshuis aan het Professor Tulpplein kreeg zijn huidige uiterlijk toen het rechtergedeelte werd afgebroken voor een elektriciteitscentrale ten behoeve van het hotel dat in 1892 op stroom overging. Deze schepping in chaletstijl van D.A.N. Margadant - die in 1899-1900 ook het Amstelhotel met een verdieping zou verhogen en in 1905 het station in Haarlem zou ontwerpen - werd samen met de achterliggende bebouwing aan de Huddekade in 1944 op last van de in het Amstelhotel ingekwartierde Duitsers neergehaald, om een vrij zichtveld te krijgen. Een belangrijke verbouwing in de Tulpstraat vond plaats in 1920 toen de Amsterdamse architect Harry Elte – wiens bureau sinds 1917 in Tulpstraat nummer 11 gevestigd was en die bekend is van zijn ontwerp van de Synagoge aan het Jacob Obrechtplein – de nummers 4 en 6 voor de diamantair M. Saks onder handen nam. Beide waren in 1908 al samengevoegd, maar nu werden ze intern volledig veranderd. Het kantoor en de twee conciërgewoningen op de beletage en het souterrain kregen eigen entrees. Een derde deur werd gemaakt ter plaatse van de bouwmuur ten behoeve van het kantoor op de eerste en tweede verdieping, dat rondom een centraal trappenhuis kwam te liggen. De representatieve vertrekken werden verfraaid. Op de tweede verdieping kwamen glazen plafonds en mogelijk een lichtkoepeltje. Het laatste is op de tekeningen te zien, maar het is niet zeker of het daadwerkelijk is uitgevoerd.

Reconstructietekening van Tulpstraat 10 en 12 (Neil Kesper)

De Tulpbuurt kwam tot stand op het door Sarphati voor zijn hotel aangekochte terrein en is dus gedeeltelijk op bestaande en gedeeltelijk op aangeplempte grond gebouwd. Door het verschil in draagkracht van het bodempakket zijn er in de loop der jaren grote zakkingen en zettingen opgetreden. Daarom was na ruim een eeuw een grondige aanpak van de huizen dringend noodzakelijk. De huizen op de kop van de straat begonnen vervaarlijk te zakken en dreigden in hun val ook de buurpanden mee te trekken. Om die reden werden deze huizen, de nummers 10 en 12, op last van Bouw- en Woningtoezicht gedeeltelijk gedemonteerd. Stadsherstel zal nu in nauwe samenwerking met de oorspronkelijke eigenaar Delta Lloyd de panden 10 en 12 herbouwen en de panden 4, 6 en 8 restaureren. Delta Lloyd zelf neemt in deze gevelrij het zeer brede pand nummer 2 voor zijn rekening, alsmede aan de overzijde de panden 5 tot en met 15. De panden 4 en 6, met hun waardevolle interieuronderdelen, worden zoveel als mogelijk teruggebracht in de staat waarin ze verkeerden toen Harry Elte ze in 1920 verbouwde. Zelfs het dakkoepeltje zal (opnieuw) worden gebouwd.

Peter Prins

[Eerder artikel]

(Uit: Binnenstad 200, juni 2003.)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.