Geurt Brinkgreve wint Europa Nostra Medal of Honour 2000

Op 25 januari 2001 werd bekend gemaakt dat Geurt Brinkgreve een hoge Europese onderscheiding krijgt: een Europa Nostra Medal of Honour. Europa Nostra is de pan-Europese federatie ter behoud van het erfgoed. Op een persconferentie in Nieuwspoort maakten de Executive President van Europa Nostra, Baron Cardon de Lichtbuer (België), de voorzitter van de Jury van de Erfgoedprijzen, Dr Andrea Schuler (Zwitserland) en de President van het Restauratie Fonds, Prins Charles-Louis de Merode (Duitsland), bekend dat dit jaar de eremedailles worden toegekend aan: Ioannis Arbilias (Griekenland), Geurt Brinkgreve (Nederland) en Donald Insall (Verenigd Koninkrijk).

Hoewel het secretariaat van Europa Nostra al sinds 1990 in Den Haag gevestigd is, werden de medailles dit jaar voor het eerst officieel uitgereikt in Nederland en wel op 30 maart 2001 in het stadhuis van Maastricht, in de aanwezigheid van Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Henrik van Denemarken, President van Europa Nostra, mevrouw Viviane Reding, lid van de Europese Commissie, verantwoordelijk voor Onderwijs en Cultuur, en vele andere prominenten.

Geurt Brinkgreve

De uitreiking van de eremedaille aan Geurt Brinkgreve op 30 maart 2001 in Maastricht.

Het was aan het begin van de jaren '50 dat Geurt Brinkgreve, beeldhouwer, medailleur en publicist, voor het eerst naar de pen greep en in opstand kwam tegen de plannen van de toenmalige gemeenteraad om de karakteristieke oude binnenstad van Amsterdam door middel van sloop en nieuwbouw te reorganiseren tot een handels- en kantorencentrum. Vanaf dat moment is hij uitgegroeid tot de meest vooraanstaande en gevreesde monumentenbeschermer van Amsterdam, een positie die hij nu al een halve eeuw inneemt.

Hij bestreed zijn tegenstanders in deze periode niet alleen in zijn talloze publicaties, geschreven met een vlijmscherpe pen, maar nam ook het initiatief voor vindingrijke acties om het historische erfgoed van de stad in de praktijk te beschermen. Als geen ander zag hij in dat het monumentale karakter van de stad alleen behouden kon blijven als de woonfunctie ervan versterkt werd. Mede met dat doel voor ogen ontstond zijn plan voor de oprichting van de Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel. Hij was medeoprichter en is nog steeds secretaris van de Stichting Diogenes, waaruit diverse andere stichtingen voor bijzondere historische gebouwen voortkwamen. Eén daarvan is een hofje in de Jordaan, als voorbeeld van stadsvernieuwing door restauratie. Het saneringsplan voor die karakteristieke wijk werd mede door zijn activiteit vervangen door een bestemmingsplan dat de historische structuur handhaaft. Andere buurten, zoals de Nieuwmarkt, wist hij op vergelijkbare wijze voor een verkeersdoorbraak te behoeden door eerst één strategisch gelegen gebouw van uitzonderlijke waarde te redden. Als oprichter van de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad en eindredacteur van het tijdschrift Binnenstad geeft hij een niet te onderschatten draagvlak en steun aan overheidsmaatregelen voor behoud, restauratie en beheer van monumenten. In al deze organisaties is hij nog steeds actief als bestuurslid. Bovendien maakte hij zich jarenlang als gemeenteraadslid sterk voor zijn idealen.

Amsterdam zou Amsterdam niet meer geweest zijn zonder Geurt Brinkgreve. Bovendien vormden zijn talloze acties ter behoud van het Amsterdamse erfgoed een inspiratiebron en voorbeeld voor monumentenzorgers in geheel Nederland. Met zijn taai doorzettingsvermogen, zijn vindingrijkheid, zijn ironie en sarcasme wist hij vaak tegenstanders te overtuigen zonder ze tot vijanden te maken en zijn inzichten in brede kring erkend te krijgen. Hoe breed bleek wel uit de voordracht van Geurt Brinkgreve voor de hem nu toegekende Europa Nostra Medal of Honour, die door een uitzonderlijk groot aantal monumentenorganisaties en overheidsinstanties werd ondersteund.

Europa Nostra

Europa Nostra is een pan-Europese federatie van ruim 200 niet-gouvernementele erfgoedorganisaties, die op hun beurt weer miljoenen burgers in meer dan 35 landen van ons Europese continent vertegenwoordigen. De federatie wordt gesteund door talloze regionale en lokale overheden, culturele en educatieve organisaties, zakelijke instellingen en een groot aantal individuele leden. President van Europa Nostra is ZKH de prins-gemaal van Denemarken. Doelstellingen van Europa Nostra zijn: het bevorderen van het behoud en het opwaarderen van het erfgoed in al zijn facetten, het promoten van kwalitatief goede architectuur en van stads- en landschapsplanning, het stimuleren van het gebruik van het socio- economisch vermogen van het erfgoed, zowel om de aandacht van het publiek hiervoor te verhogen als om werkgelegenheid te scheppen, en het bepleiten van een evenwichtige en duurzame ontwikkeling van zowel stedelijke als landschappelijke gebieden.
Europa Nostra onderhoudt goede betrekkingen met de Europese Unie, de Raad van Europa en met UNESCO. Tegenover deze instellingen fungeert Europa Nostra als woordvoerder van de maatschappelijke organisaties die zich bezighouden met het erfgoed, dat een wezenlijk element van de Europese identiteit vormt en een essentiële rol speelt in het welzijn van burgers. Voor de leden vormt Europa Nostra een platform om hun ideeën op Europees niveau te lanceren en om zich onderling te verzekeren van grensoverschrijdende samenwerking.Het is eveneens een plaats om waardevolle informatie te verzamelen en ideeën en ervaringen uit te wisselen. Er wordt veel moeite gedaan om de belangstelling voor het erfgoed in het algemeen te bevorderen en om de publieke opinie en de handelwijze van internationale, nationale en lokale organisaties en overheden te beïnvloeden door middel van campagnes, openbare debatten, wetenschappelijk onderzoek, publicaties en tentoonstellingen.

De jaarlijkse Europa Nostra Prijzen vormen één van de belangrijkste instrumenten van Europa Nostra om haar inzichten te verbreiden. Ze bestaan uit drie elkaar aanvullende pijlers, die elk steun en erkenning geven aan tot voorbeeld strekkende projecten en/of persoonlijke prestaties op het gebied van het erfgoed.

De Eremedailles, ingesteld in 1975, worden toegekend aan een persoon als erkenning voor zijn/haar niet aflatende en exemplarische activiteiten ter bescherming en/of behoud van het Europese erfgoed, zowel het gebouwde als het natuurlijke. Jaarlijks kunnen maximaal vier personen onderscheiden worden.

(Een ingekorte versie van dit artikel stond in: Binnenstad 187, maart 2001)