Exoten

Exoten, dat zijn plantensoorten die buiten hun natuurlijk gebied terecht zijn gekomen. Op twee recente gebouwen in de binnenstad is die naam ook van toepassing. Het ene is de Boeddhistische tempel aan de Zeedijk, het andere de mega-bioscoop Pathé in het begin van de Vijzelstraat.
Een vriendelijke exoot, de Boeddhistische tempel aan de Zeedijk

Het zuidelijke deel van de Zeedijk, van de Stormsteeg tot de Nieuwmarkt is, te oordelen naar de puien van winkels en restaurants en het publiek op straat, al een soort 'chinatown'. Het beeld is anders en het hoort er bij, het voegt zich in het Amsterdamse straatbeeld. Vóór 1940 begon het in de Binnen Bantammerstraat, nu vindt men overal in de stad Chinese restaurants met hun decoratieve, voor Europeanen onleesbare letters- of karaktertekens. Het anders-zijn stoort niet, het voegt iets toe aan verder Amsterdamse gevelbeelden. Voor de tempel zijn geen huizen gesloopt, het gebouw vult een jaren bestaand gat, waar een speeltuintje een moeizaam gevecht voerde tegen verwaarlozing. De vorm en de in onze ogen wat zoetelijke kleuren zijn nadrukkelijk niet-Europees, zonder hinderlijk met de omgeving te willen contrasteren. Het gebouw heeft een vriendelijke, bescheiden vanzelfsprekendheid.

Een agressieve exoot, de Pathé-bioscoop aan de Vijzelstraat

Dat is nu precies het verschil tussen de Boeddhistische tempel en de bioscoop Pathé. Aan de bioscoop hebben vier architecten gewerkt, waaronder een Frans echtpaar. Het resultaat is Europees in de slechtste, negatieve zin die de 20ste eeuw aan ons voordien op kunstzinnig terrein zo vruchtbare continent heeft gegeven. Voordien bestond de drang niet om te trappen tegen de eigen tradities van het zoeken naar harmonie en schoonheidsbeleving. Vroegere stijlontwikkelingen hadden gewoonlijk het karakter van het ontdekken van nieuwe waarden die toch in het al bekende en vertrouwde waren geworteld. Minachting jegens het culturele erfgoed was een houding die men alleen van plunderednde soldaten kon verwachten. Nu wordt het schokeffect van grofheid en visueel lawaai geprezen en gezocht als attractie voor de consument. De bioscoop aan de Vijzelstraat, tegenover de Munttoren, laat het zien. Het is een lugubere exoot. Tussen het sierlijke Munttorentje en dit misbaksel staat Carlton, te groot, te nadrukkelijk, maar toch nog een echt, zorgvuldig gedetailleerd gebouw. De bespreking van de nieuwe bioscoop door Bernard Huisman in NRC-Handelsblad van 16 november had de kop "Bordkartonnen doolhof in knallende kleuren". Het interieur is blijkbaar net zo vulgair als de buitenkant. Wie zaait dergelijke kwaadaardige exoten? Toen het besluit over het beschermde stadgezicht was gevallen schreef de sindsdien afgetreden directeur Ruimtelijke Ordening dat, gelukkig nog voor enkele flinke, mooi in het stadsbeeld passende projecten zoals de Kolk en deze bioscoop de goedkeuringen waren verleend.

Géén exoot, nieuw woongebouw ter plaatse van de bioscoop Alhambra aan de Weteringschans

Als contrast zetten wij er de foto van een onlangs gereedgekomen gebouw naast, een gebouw dat nadrukkelijk géén exoot wil zijn. Het staat aan de Weteringschans, tussen de Huydecoper- en de Pieter Pauwstraat, ter plaatse van de bioscoop Alhambra. Alhambra dateerde uit 1933, wat nadrukkelijk aan de vormgeving was te zien. Verouderd en verslonsd maakte de bioscoop de indruk van een voorbije mode. Protesten tegen de sloop bleven uit. Het nieuwe gebouw op die plek heeft meer verwantschap met de eind-19de eeuwse gevelwand van de Weteringschans dan Alhambra ooit heeft gehad, of zelfs beoogde. Het is daardoor wel eigentijds anno 2000, maar niet modernistisch in de betekenis die dat woord sinds het begin van de vorige eeuw heeft gekregen, een betekenis die nu op zijn Amerikaans wordt samengevat in de leuze "fuck context". Géén exoot dus, en dat verdient waardering.

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 186, februari 2001)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.