Op de bres voor Amsterdam XLIX

De buurtgroep "Behoud Meisjesschool"

Op een paar maanden na is het al weer twee jaar geleden dat het college van B&W op advies van de raadscommissie monumentenzorg besloot de voormalige Meisjesschool, Comenius uit 1876 aan de Marnixkade 109A, op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Hiermee kreeg twee jaar aktievoeren van buurtbewoners zijn beslag en werd het karakteristieke schoolgebouw in Hollandse neo-renaissancestijl behoed voor sloop.

Projectontwikkelaar Snippe had ondertussen i.s.m. de Katwijkse Ontwikkelings Mij. onder de naam "Marnixkwartier" een renovatieplan laten ontwikkelen dat uitging van restauratie van de nog in tact zijnde gevels van het oorspronkelijke schoolgebouw. Het aangrenzende betonskeletgebouw uit de 50-er jaren zal bij wijze van facelift voorzien worden van een glazen gevel waardoor het contrast met het monumentale gedeelte "geoptimaliseerd" wordt, om in termen van de welstandscommissie te spreken. Het conceptontwerp van architectenbureau Henri Leloup voorziet in 8 bedrijfsunits van elk ca. 150 m.
Tijdens de aanvang van de uitvoering van dit bouwplan in september '98 blijkt het bewuste betonskeletgebouw echter rijp voor sloop en in minder dan een maand tijd wordt het tot op de grond toe afgebroken. Het zal als staalskeletgebouw herrijzen. Er volgen werkzaamheden aan de fundamenten en op bescheiden schaal wordt een begin gemaakt met de restauratie. Het oorspronkelijke houtwerk verkeert in zo'n goede staat dat het nauwelijk vervangen hoeft te worden. De originele raamkozijnen blijven behouden en ook de markante houten topgevelvormige ornamenten kunnen zonder ingrijpend herstel in hun oude luister worden teruggebracht.
Eind maart van dit jaar komen de bouwwerkzaamheden stil te liggen i.v.m. de op handen zijnde verkoop van het complex aan een marktonderzoekbureau. De nieuwe eigenaar stelt andere eisen aan de inrichting van het pand waar hij als enige gebruiker kantoor zal houden. De architect wordt hierdoor genooodzaakt weer achter de tekentafel plaats te nemen. De meest ingrijpende wijziging betreft het creëren van kelderruimte. Sindsdien is het stil gebleven rondom het schooltje. Troosteloos staat het erbij in afwachting van zijn wedergeboorte. Deze desolate aanblik vergt aardig wat fantasie van de gemiddelde passant om zich voor te stellen hoe mooi het uiteindelijk kan worden. De projectontwikkelaar staat te popelen om te beginnen, maar het wachten is op de nodige vergunningen op basis van de nieuwe bouwaanvraag.
Dat historische reconstructie van de aangetaste zijde aan de Marnixkade op dit moment niet tot de reële mogelijkheden behoort is jammer. Als het gebouw gaaf was geweest zou het ongetwijfeld, mede gezien de kwaliteit van de architectuur, de oorspronkelijkheid in stijl en de verfijnde detaillering een plaats op de rijksmonumentenlijst verdienen. Toch is de buurtgroep "Behoud Meisjesschool" in zijn algemeenheid ingenomen met het renovatieplan aangezien het, de huidige condities in acht genomen, de enige mogelijkheid schijnt te bieden tot behoud van dit unieke en belangwekkende voorbeeld van de 19e eeuwse Amsterdamse scholenbouw.
De lelijke hoogspanningsruimte op de hoek wordt vervangen door een optrekje dat qua materiaal en detaillering beter aansluit bij het historische schoolgebouw. Ook heeft de ontwikkelaar zich bereid verklaard de kap boven de gang aan de Marnixstraat, naar het oorspronkelijke ontwerp van de stadsarchitecten Bastiaan de Greef en Willem Springer uit 1876, te herplaatsen. Hierdoor komt de bijzondere typologie van het gebouw, waarbij de verschillende functies als duidelijk te herkennen bouwmassa's zijn vormgegeven, beter tot zijn recht. Met een jaartje geduld zal de voormalige Comeniusschool na renovatie schitteren als een belangrijk en beeldbepalend onderdeel van het 19e eeuwse ensemble ter plekke, het beschermde stadsgezicht waardig.

Paul Müller

(Uit: Binnenstad 178, oktober 1999)