Plafondschilderingen III

De laat-17de eeuwse plafondschilderingen van Herengracht 479

De eerste aflevering in deze serie over plafondschilderingen (1) ging over de zeventiende- eeuwse plafondschilderingen van Herengracht 150. We hebben gezien dat in de zeventiende-eeuw direct op balken en vloerdelen wordt geschilderd; plafondstukken in stucplafonds komen pas in de achttiende-eeuw in zwang. Maar in de tweede helft van de zeventiende eeuw verandert het karakter van de beschilderingen.

Deze verandering loopt eigenlijk al vooruit op de mythologische voorstellingen op de beschilderingen in de achttiende eeuw. In plaats van rank- en bloemwerk verschijnen er engel-, mens- en dierfiguren. Later in de zeventiende eeuw zien we complete allegorische voorstellingen verschijnen.

Herengracht 479

	Voorgevel Gang

Herengracht 479 is een typerend voorbeeld van een dubbel huis in de Gouden Bocht. Het is gebouwd in 1668 door mr. Joan Corver (1628-1716), die vele malen burgemeester is geweest. Het pand is meerdere malen verbouwd. De belangrijkste vond plaats in ongeveer 1725. Uit deze periode stammen de prachtige gang en trappenhuis, rijk versierd met stucwerk in Lodewijk XIV-stijl. De gang is maar liefst 3,05 meter breed en behoort daarmee tot de breedste van Amsterdam. Het trappenhuis heeft vier beelden die de vier seizoenen voorstellen. Het stucwerk van de koepel van het trappenhuis laat de vier elementen zien in de vorm van een leeuw (aarde), een adelaar (lucht), een vis (water) en een hagedis (vuur).

De deuren aan beide zijden van de gang leiden naar vier kamers. In twee kamers bevinden zich achttiende-eeuwse plafondstukken: in de linker-voorkamer een plafondstuk van Jacob de Wit uit 1731 en in de rechter-achterkamer een plafondstuk van G. van der Mijn uit 1761. Het is mogelijk dat zich achter deze stucwerk-plafonds de oorspronkelijke beschilderingen uit 1668 bevinden. In één kamer, de rechter-achterkamer, is namelijk het zeventiende-eeuwse balkenplafond te zien met beschilderingen uit de bouwtijd.

Plafond in linker-achterkamer

In de zes vakken tussen de balken zijn tegen de houten vloerdelen beschilderingen van de lucht aangebracht. Er zijn boomtoppen te zien, waartussen vogels in allerlei soorten en maten vliegen. Aardig ook zijn de rozetten op de balken en de cartouches in het eerste en laatste vak. Door de geschilderde schaduw lijkt het alsof het houtsnijwerk is. De zeventiende-eeuwse beschilderingen van Herengracht 479 lijken veel op die van Keizersgracht 409 uit 1671, dus uit ongeveer dezelfde tijd. Daar zijn min of meer dezelfde vogels aangebracht. Deze beschilderingen zijn in 1976 achter het negentiende-eeuwse stucwerk gevonden. (2)

Walther Schoonenberg

Voetnoten:
(1) Herengracht 150-152, in: Binnenstad 165 (september 1997), p. 60-61, en Sint Annenstraat 12, in: Binnenstad 168 (januari 1998), p.20-21.
(2) Zie: Hans Tulleners, Een Pracht van een Gracht, 23 monumenten aan de Amsterdamse Keizersgracht, Gemeentelijk Bureau Monumentenzorg, Amsterdam, 1988, blz. 37-39.

(Uit: Binnenstad 173, november 1998)