Stil moment?

Een stil moment in de mooiste openbare ruimte van Amsterdam, de vroegere meisjes-binnenplaats van het Burgerweeshuis. Een fluitspeler, een man die de plattegrond bestudeert, laag, wat nevelig zonlicht, geen toeristenstroom. Die zijn natuurlijk welkom maar het is ook wel eens prettig als je ze niet hoort en ziet. Dan kan iedere stadgenoot even door het Begijnhof en door de binnenplaatsen van het Amsterdams Historisch Museum lopen, stilstaan en om zich heen kijken.

In het Begijnhof de weldadige rust van bomen en gazon, omzoomd door de ordelijke levendigheid van de oude individuele woonhuizen, op de binnenplaats van Jacob van Campen de volmaakte, gespannen harmonie tussen maten en proporties, tussen het statige ritme van de pilasters en de zorgvuldige detaillering van kapitelen, profielen. Het meest openbare kunstbezit van Amsterdam elke dag gratis toegankelijk voor iedereen.

Bovendien: het is de enige plek in Amsterdam waar het zo vaak als schrikbeeld gebruikte woord 'open luchtmuseum' echt inhoud heeft. De binnenplaatsruimte wordt bepaald door de architectuur van Jacob van Campen. Wat J.C. Bloem schreef over "wolken, nooit zo schoon dan als ze, omrand / door zolderramen, langs de lucht bewegen" dat geldt minstens zo sterk voor het door de daken van het vroegere Burgerweeshuis omrande stuk hemel. Ruimte, geve/wanden en openlucht vormen samen een kunst werk, een museumstuk van grote klasse.

Stel nu dat die ruimte overkapt werd. Dat gebeurde boven de Gedempte Begijnensloot, De Schuttersgalerij is een van de knappe vondsten van de architecten Bart van Kasteel en Jaap Schipper, een geslaagde combinatie van museumfunctie en openbare weg. Zou hetzelfde gebeuren met de meisjesbinnenplaats, dan zou tegenover ruimtewinst voor het museumbedrijf een onherstelbaar verlies staan.

Op een paar passen afstand staat het Maagdenhuis. Van der Hart behoort met De Keyser, Van Campen en Vingboons tot de grote bouwmeesters van Amsterdam. De binnenplaats van het Maagdenhuis was van dezelfde allure als het monumentale exterieur. Toen de laatste R.K weesmeisjes in 1953 elders onderdak hadden gevonden, wilde het stichtingsbestuur het gebouw graag voor 2 miljoen verkopen aan de gemeente. Dat was te duur. Toen werd de Nationale Handelsbank eigenaar. De binnenplaats werd overkapt, de vroegere stijlvolle soberheid maakte plaats voor bankiersluxe. In 1961 kocht de gemeente het gebouw ten behoeve van de Universiteit. De koopprijs was circa 7 miljoen, en daar kwam een volgende verbouwing bij. Geen stil moment meer in het Maagdenhuis.

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 172, september 1998)