Nogmaals: de Waag

Toen op 14 juli 1993 een vrolijke kinderstoet, vooraf­ gegaan door politieruiters, van het Stadhuis naar de Nieuwmarkt toog, dachten we dat een gelukkig slot van de beschamende Waaghistorie in het verschiet lag. De op aandrang van de bewonersraad Nieuwmarkt benoemde externe commissie had geadvi­seerd: geen tijdelijke verhuring van het mishandelde gebouw, eerst herstellen onder leiding van een ervaren restauratiearchitect, en daarna uit de gegadigden de bestemming kiezen die het best zou passen in het gebouw en in de buurt.

Dat eerste advies werd in september '92 door het gemeentebestuur opgevolgd: uit de vier door de commissie voorgedragen architecten werd Walter Kramer gekozen met als opdracht het constructieve herstel. De funderingsproblemen, waar bouwtoezicht zwaar aan had getild, bleken op een eenvoudige manier oplosbaar. Metselwerk, kozijnen, daken en goten werden waar nodig hersteld. Door een krachtige kleurstelling van rood en donkere Bentheimer kreeg het gebouw weer uitstraling naar buiten. De plek van de Waag als middelpunt van het plein werd geaccentueerd door om het gebouw heen een schuin oplopende trottoirstrook te leggen. Een belangrijke verfraaiing van het exterieur was de reconstructie van de luifel aan de kant van de Sint Antoniesbreestraat, terwijl in het interieur de beschildering van de houten koepel in het Theatrum Anatomicum zorgvuldig werd schoongemaakt en bijgewerkt.

Degenen die in de voorafgaande jaren bezorgdheid hadden geuit over de verslonzing van de monumentale waarden, konden tevreden zijn: het monument werd goed hersteld.
Beslissingen over het interieur moesten uiteraard wachten tot de gemeenteraad had beslist over de toekomstige gebruiker. Van binnen zag de Waag er rampzalig uit. Bierleidingen staken uit de vloeren, wanstaltige zinken kokers voor een veel te zware luchtbehandeling zaten tegen het plafond, installaties ontbraken of waren onbruikbaar, de schade door het ongelukkige verbouwingsplan van de failliet gegane stichting Centrum de Waag was veel groter dan aanvankelijk kon worden vermoed. In het overleg met de adviescommissie had het Grondbedrijf, als opdrachtgever van het werk, gesteld dat het gebouw verhuurklaar zou worden opgeleverd, zodat de huurder behalve de inrichting weinig meer zou moeten of zelfs mogen investeren. Verhuurklaar is echter geen duidelijke definitie; voor een bedrijfsruimte is dat anders dan voor een woning. Het Grondbedrijf wilde, zo mogelijk, onderdelen van de vroegere verbouwing handhaven, ter voorkoming van kapitaalvernietiging.
De adviescommissie kwam unaniem tot de conclusie dat het door het Amsterdams Monumenten Fonds (AMF) ontwikkelde plan Centrum voor het Kinderboek de beste invulling zou zijn voor de Waag. Het Grondbedrijf voelde echter meer voor het voorstel van de stichting Restauratie Monumenten Amsterdam (RMA): reclame- en spaarpottenmuseum. Daarbij kon namelijk worden gerekend op financiële steun van het VSB-Fonds. De gemeenteraad koos, na herhaaldelijk uitstel, voor het Kinderboek.
Toen die beslissing gevallen was, moesten Grond­ bedrijf, architect Kramer en het AMF samen verder: Grondbedrijf stond als opdrachtgever voor de begrotingsbewaking, de architect voor een zo gaaf mogelijk historisch interieur, het AMF voor een zo bruikbaar mogelijke huisvesting voor het Kinderboek. Die samenwerking is misgelopen in hoofdzaak op meningsverschillen over wie wat moest betalen. Gedateerd 18 juni schreef het bestuur van de stichting de Waag Centrum voor het Kinderboek aan B. en W. dat de stichting niet in staat, c.q. bereid was, de nu gevraagde extra-financieringslast van rond f 500.000 op haar schouders te nemen, en daar­ om had besloten, de voorbereidingen voor de feitelijke ingebruikname van de Waag stil te leggen. "Mocht de Gemeente bereid zijn het gebouw volgens de huidige afbouwplannen verhuurklaar op te leveren dan zijn wij uiteraard graag bereid opnieuw met u over de dan ontstane situatie te overleggen", zo eindigde de brief.
De gemeente was daartoe niet bereid, twee dagen later stond in de kranten dat het plan-Kinderboek van de baan was en dat opnieuw contact zou worden opgenomen met de initiatiefnemers van het Reclamemuseum.
Op welke klippen is het met zoveel enthousiasme begroete plan vastgelopen? Wie heeft zich niet aan de afspraken gehouden, en hoe waren die afspraken precies? Een onpartijdig onderzoek is dan toch wel het eerst nodige.

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 147, augustus 1994)