Keurblokken

In oktober 1979 verscheen het boek Wat gebeurt er met de keurblokken?. De zevenentwintig, sinds november 1615, beschermde keurblokken met de beschermde tuinen binnen de grachtengordel werden in dit boek geïnventariseerd. Het gebruik en de misbruiken werden door Vera Amende en Addy Stoel vastgelegd.

Binnenkort, 13 jaar na het verschijnen van het boek zal een nieuwe uitgave, als supplement op de eerste uitgave, verschijnen.

Ook in de jaren negentig, nu het milieu meer dan voorheen in de belangstelling staat, worden er nog keurtuinen oneigenlijk gebruikt. Er is echter ook verbetering te constateren.

Keurblok XIII (Herengracht/Nieuwe Spiegelstraat/ Keizersgracht/Vijzelstraat)

Aan het onrechtmatig parkeren in de turnen is door optreden van de gemeente een einde gekomen. Het bouwplan voor een grote parkeergarage onder het voormalige parkeerterrein is door de Gemeenteraad verworpen. Er komt wel een parkeergarage, maar alleen onder de nieuwbouw aan de Nieuwe Spiegelstraat. Het voormalige parkeerterrein zal als 'keurtuin' moeten worden ingericht.

Keurblok IV (Herengracht/Raadhuisstraat/ Keizersgracht/Hartenstraat)

Verontruste bewoners namen in 1991 contact op met het Wijkcentrum d'Oude Stadt om te melden dat in dit blok illegaal alle bomen werden gekapt. Bij die bomen waren er twee die op de 'monumentenlijst' van bijzondere, oude, grote, waardevolle bomen stonden. De tuinen, maar ook struiken en heesters, zijn 'opgeruimd'. Een en ander gebeurde als onder­ deel van twee verschillende ingrijpende verbou­wingsprojecten. Voor een van de projecten was zelfs geen bouwvergunning aangevraagd. Na de melding is er proces-verbaal opgemaakt. In dit blok was een van de betreffende panden in gebruik bij de Nederlandse Credietverzekeringsmaatschappij N.V. (NCM), hoofdkantoor Keizersgracht 271.

Keurblok V (Herengracht/Hartenstraat/Keizersgracht/ Wolvenstraat)

Bij de nieuwbouw in 1955 (architect A.J. Westerman) is een inpandige garage gerealiseerd in het pand Keizersgracht 277. Inmiddels blijkt dat de NCM bij een recente inpandige verbouwing de verleiding niet heeft weten te weerstaan om ook aan de achterzijde van het pand een uitgang te maken, waardoor het legale parkeren (8 auto's) kan worden uitgebreid met het illegale parkeren in de turnen achter de nummers 271-299. De tuinen zijn inmiddels bestraat. In december '91 heeft de Werkgroep Keurtuinen van het Wijkcentrum bij het gemeentebestuur protest aangetekend en om herstel van de oude situatie gevraagd.

Keurblok XI (Herengracht/Nieuwe Spiegelstraat/ Keizersgracht/Leidsestraat)

De ABN/Amro zal ook na de fusie een aantal representatieve grachtenpanden blijven gebruiken. Herengracht 442 is een van die panden. Bewoners van de Keizersgracht constateerden dat van een monumentale boom in de tuinen van Herengracht 442 de bladeren voortijdig bruin werden en afvielen. Uit onderzoek ter plekke bleek dat in de boom op uiterst professionele wijze met een speedboor een groot aantal gaten was gemaakt. De gaten zaten ongeveer 60 cm boven het maaiveld. In de gaten was een uiterst gemeen vergif ingebracht. U begrijp het al: de boom is verloren. Na een stevige correspondentie heeft de directie van de bank beloofd de tuin te zullen laten opknappen en voor nieuwe aanplant te zorgen. Voor een tuinhuis vlak bij de boom is inmiddels een sloopvergunning verleend. Het stadsschoon werd volgens de deskundigen niet geschaad door sloop van het tuinhuis.
Het is interessant dat de tuin grenst aan het illegale parkeerterrein achter de panden Keizersgracht 473-487. In de garage van Keizersgracht 485 worden al sinds mensenheugenis voertuigen gestald. In het verleden waren dat de paarden en rijtuigen van de Amsterdamse Rijtuig Maatschappij (A.R.M.). Toen de auto's de rijtuigen opvolgden en parkeerruimte geleidelijk aan schaars werd, zijn tegen de regels in de turnen veranderd in parkeerruimte.
Ook in de Nieuwe Spiegelstraat nr. 2 en 2A is bij de voormalige fietsenstalling de achtergevel aangepast, waardoor achter Herengracht 462 een ruim illegaal parkeerterrein ontstond. De voormalige fietsenstalling fungeert nu als doorgang naar de 'tuin'. Aan de gevel wordt door middel van een geel bord aangegeven dat voor de doorgang niet geparkeerd mag worden, want de wegsleepregeling is van kracht. Dit is het klassieke voorbeeld van een 'gotspe'.
Al in 1979 is hier uitvoerig aandacht voor gevraagd. Nu binnenkort aan de Nieuwe Spiegelstraat een openbare parkeergarage beschikbaar komt, lijkt het opheffen van alle illegale plaatsen in dit keurblok voor de hand te liggen.

Keurblok XV (Keizersgracht/Kerkstraat/Vijzelstraat/ Reguliersgracht)

Aan de Keizersgracht 662-668 en achter Kerkstraat 249 beschikt Indover N.V. over keurtuinen. Ook hier is de bekende list van de achteringang toegepast. Het gemeentebestuur heeft laten weten dat aan het illegale gebruik van parkeerruimte een einde moet worden gemaakt en stuurde een "aanzegging van bestuursdwang".

Keurblok XXII (Herengracht/Utrechtsestraat/ Keizersgracht/Amstel)

Aan de Utrechtsestraat heeft het bekende restaurant Sluizer aan de achterzijde van de nrs. 41, 41A en 43 op de tweede etage de bedrijfsruimte uitgebreid met een overdekt terras. Dit illegale terras levert geluidsoverlast op. De voor de Utrechtsestraat en omgeving geldende Leefmilieuverordening laat deze uitbreding niet toe. Ook hier heeft het gemeentebestuur een "aanschrijving van bestuursdwang" gestuurd.

'Willekeuren' van 1615

Op het kappen van bomen stonden in de 17de eeuw in Amsterdam zware straffen. In het Keurblokkenboek werd uit de Willekeuren van 1615 het volgende overgenomen:
"Voor deze quaataardige persoonen" staan straffen, variërende van "Sonder eenige verschooninge opentlijke gegeesselt te worden" tot "op pene van daar over gestraft te zullen worden door het afhouwen van zijne hant". Ook forse geldboetes waren mogelijk.
Na jarenlang oogluikend toestaan (gedogen) van verboden praktijken lijkt het gemeentebeleid weer wat normaler te worden. Dit beleid verdient de steun van de Werkgroep van Vera Amende en Addy Stoel en van alle echte Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad.

Frans Amende

[Naschrift]

(Uit: Binnenstad 133, april 1992)