Strijd om Binnengasthuisterrein

Vereniging spreekt zich opnieuw uit tegen bouwplan UvA

De vereniging heeft haar zienswijze kenbaar gemaakt inzake het bouwplan van de Universiteit van Amsterdam voor het Binnengasthuisterrein dat in het stadhuis ter visie is gelegd. Voor de bouw van een nieuwe universiteitsbibliotheek moeten twee Rijksmonumenten worden gesloopt. De vereniging was en blijft vóór behoud van het unieke negentiende-eeuwse ziekenhuiscomplex.

Bouwtekening van de UvA met het aanzicht op de Kloveniersburgwal met de te handhaven buitengevel van het tot sloop veroordeelde Zusterhuis met daarbovenuit de beoogde nieuwbouw van de UvA	De tot sloop veroordeelde voormalige Theaterschool (foto Wim Ruigrok)

De vereniging is vanaf het eerste uur betrokken geweest bij de strijd voor het behoud van het unieke karakter van het voormalige ziekenhuiscomplex waarvan de structuur herinnert aan het middeleeuwse klooster dat in dit gebied was gevestigd. Voor dit bouwplan wordt een negentiende-eeuws ziekenhuiscomplex weggevaagd, waar veel Amsterdammers dierbare herinneringen aan hebben en onderdeel vormt van onze geschiedenis. Bovendien is het zelfs voor ons land een zeldzaam gasthuiscomplex waarvan de Tweede Chirurgische Kliniek en het Zusterhuis na een inventarisatie van de jongere bouwkunst uit de periode 1850-1940 op de Rijksmonumentenlijst werden geplaatst, een beslissing waarmee de gemeenteraad akkoord is gegaan. Met de sloop van de twee Rijksmonumenten wordt het complex op onacceptabele wijze aangetast, “aangezien de ensemblewaarde van het totaal vermindert” (in de woorden van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten, RACM). Door verschillende ingrepen in de bebouwing is de gebiedsstructuur weliswaar aangetast, het behoud van twee Rijksmonumenten is daarom des te belangrijker. Bovendien is de voorgestelde massa te groot in relatie tot maat en schaal van de omringende bebouwing. Op 4 februari 2004 sprak de Raad van State op een beroep van de vereniging tegen het bestemmingsplan Binnengasthuisterrein e.o. dat de bouwplannen voor de nieuwe bibliotheek in strijd zijn met de uitgangspunten van het beschermd stadsgezicht ter plaatse. Immers, "de historisch gegroeide structuur van het Binnengasthuisterrein (is) een wezenlijk onderdeel van het beschermd stadsgezicht ter plaatse. In dit verband is van belang dat (...) dat als uitgangspunt is neergelegd dat de hovenstructuur van het binnengebied moet worden teruggebracht, dan wel versterkt." Het ter visie liggende bouwplan is een voor het gebied buitengewoon groot programma: ondergronds 7.227 m2, inclusief parkeren, bovengronds 13.240 m2, in totaal 20.465 m2. De twee tot sloop veroordeelde Rijksmonumenten hebben een bruto vloeroppervlak van tezamen 6.470 m2. De nieuwe bibliotheek wordt, in vloeroppervlak gemeten, zelfs twee keer zo groot als het PC Hoofthuis aan het Singel, een UvA-gebouw dat zich in de binnenstad al veel te massaal manifesteert. De enorme toename van het vloeroppervlak leidt tot een onaanvaardbare bebouwingsdichtheid voor het gebied. En het was niet nodig geweest, als de UvA destijds het aanbod van de gemeente had aangenomen om het monumentale en representatieve gebouw 'De Bazel' in de Vijzelstraat te verbouwen tot bibliotheek: een zeer geschikte functie voor het gebouw waar nu het Stadsarchief een goed onderkomen heeft gevonden. Het is de vraag of de stad nu moet bloeden voor het wispelturige 'alles-of-niets' huisvestingsbeleid van het College van Bestuur van de UvA, een beleid dat in slechts enkele decennia een spoor van vernieling heeft getrokken door de binnenstad en dat nu streeft naar schaalvergroting en clustering van de gehele universiteit op slechts enkele locaties - wat volgens de vereniging noch in het belang van de universiteit noch van de stad is.

In het negatieve advies van de RACM op de beginselaanvraag stelt de Rijksdienst het volgende: “Van het begin af aan lijkt het programma te groot geweest om nieuwbouw op deze plek te realiseren die recht doet aan zowel de bestaande monumentale bebouwing als aan handhaving c.q. versterking van de karakteristieke hovenstructuur. De inspanningen die voor het ontwerp zijn verricht rechtvaardigen naar mijn mening dan ook niet het doen verdwijnen van een gebouw van sociaalcultuurhistorisch en architectuurhistorisch nationaal belang.”
De vereniging heeft zich bij dit advies aangesloten.

De vereniging gaat ervan uit dat de bouwvergunning niet wordt verleend vóórdat de monumentenvergunning voor de sloop van de Rijksmonumenten onherroepelijk is geworden. De vereniging is voornemens tegen deze sloopvergunning bezwaar aan te tekenen omdat de tot sloop veroordeelde Rijksmonumenten van groot architectuur- en cultuurhistorisch belang zijn.

De zienswijze gaat vooral over de strijdigheid van het bouwplan met het bestemmingsplan en de eisen die de Raad van State in haar uitspraak van 2004 heeft gesteld. De volledige tekst van de zienswijze is hier beneden te downloaden.

(W.S., 24/7/2008)

Meer lezen:
[Zienswijze] (PDF bestand)
[Raad van State vernietigt bestemmingsplan op onderdelen]