Rokin 65 herontworpen voor NRC Media

Een glazen gevel met LED-schermen in het hart van de stad

NRC Media komt eind 2012 naar Amsterdam. De verhuizing van 010 naar 020, de twee moedersteden van de NRC Handelsblad, was niet vanzelfsprekend: eerder besloot men nog om in de Haagse Bibliotheek zijn intrek te nemen, ‘maar toen kwam Amsterdam met een killer-aanbod’, aldus uitgever Hans Nijenhuis. De komst van de NRC is goed voor de binnenstad en de gemeente heeft er dan ook alles aan gedaan om aan de wensen van het mediaconcern tegemoet te komen. Ze wilden naar een zichtbare locatie in het centrum van een belangrijke stad. Rokin 65, de voormalige vestiging van de Optiebeurs, die tegenwoordig aan het Beursplein is gevestigd, stond leeg, en eigenaar Dijkhuis Vastgoed Management was bereid om het gebouw te zo verbouwen dat het onderdak kon bieden aan alle ruim 300 werknemers van NRC Media.
Visualisatie van het nieuwe ontwerp door Jaap Dijkman.

De gevels worden vernieuwd naar ontwerp van Cees Dam (Dam en Partners Architecten), die ook verantwoordelijk was voor het oorspronkelijke gebouw. Het interieur wordt onder handen genomen door Jaap Dijkman (Architectenbureau Jaap Dijkman), die eveneens de drie verticale LED-schermen verzorgt, die de gevel zullen domineren.
De NRC wil graag ‘een mooi, transparant gebouw met een groot café en een debatruimte op de begane grond, zodat de lezers bij ons kunnen binnenlopen’, zegt Nijenhuis. Dit idee is ontstaan als reactie op de maatschappelijke beweging die de elitaire, gesloten, ondemocratische achterkamertjescultuur hekelt en de NRC als exponent daarvan ziet.
Het herontwerp is een duidelijke verbetering ten opzichte van de vorige toestand, maar dat was ook niet zo moeilijk: dit gebouw werd door veel Binnenstad-lezers als een van de lelijkste van Amsterdam beschouwd. Als men nog even terugblikt naar de toestand aan het begin van de twintigste eeuw, valt duidelijk de ongeschiktheid op van het nieuwe ontwerp voor deze locatie wat betreft schaal, materialisatie en detaillering.

Het Rokin in 1919. Aan de rechterkant, op de hoek van de Wijde Lombardsteeg, verrees in 1986 het gebouw van Cees Dam (foto: Stadsarchief).
Rokin 65 vóór de verbouwing (foto: Wim Ruigrok).
De huidige toestand (foto: Wim Ruigrok).

Inmiddels vordert de bouw gestaag en het is nu al zichtbaar dat de daadwerkelijke uitstraling van de gevel – nog afgezien van de schermen – maar gedeeltelijk overeen zal komen met de gepresenteerde visualisatie. Het glas spiegelt sterk en de beschouwer ervaart meteen het ontbreken van enig reliëf in de gevel, waarmee misschien nog aansluiting met de omliggende historische bebouwing had kunnen worden gevonden. Over de kwaliteit van de architectuur van het gebouw op zich valt te discussiëren, maar voor deze plek, midden in de historische stad, had toch iets passenders ontworpen kunnen worden – zonder in historisme te vervallen.
Cees Dam heeft in de loop der jaren een flink stempel gedrukt op de uitstraling van de Amsterdamse binnenstad, met als meest in het oog springende bouwwerk de Stopera (1979-1986, in samenwerking met Wilhelm Holzbauer). Het gebouw op Rokin 65 ontwierp hij tussen 1984 en 1987 in samenwerking met Bert Maessen in opdracht van Bouwmaatschappij Rokin BV (gebouwd 1986-1987). Het was al in aanbouw toen de Optiebeurs besloot het te huren en tijdens de uitvoering is het plan nog aangepast en aangevuld met een interieurontwerp. De beurszaal op de eerste verdieping vormde het hart van het gebouw: een centrale handelsruimte met daar omheen kantoortjes. Bij de NRC behoudt deze plek haar centrale functie: in de grote open ruimte komt in het midden een hangende box voor de eindredactie. In het bedrijfsrestaurant op de begane grond verschijnt nieuwe zelfstandige horecafunctie met debatruimte. Hier moet het publiek de redactie kunnen ontmoeten, hoewel nog onduidelijk is wat van deze plannen overblijft na implementatie van de benodigde beveiliging.
Het nieuwe onderkomen van de NRC staat midden aan het nieuwe stadsplein dat op het Rokin moet komen als de werkzaamheden aan de Noord/Zuidlijn zijn afgerond. Herstel van de oorspronkelijke situatie met uitgraving van de historische loop van de Amstel, wat in de afgelopen jaren meermalen is voorgesteld, is onder druk van de ondernemers definitief van de baan. Hoe spijtig dit ook is, het heeft in elk geval één voordeel: op het plein komen bomen, die de sfeerbepalende uitstraling van dit gebouw op de omgeving enigszins zullen beperken.
Na verlening van de verbouwingsvergunning, maar voorafgaand aan de vergunning van de LED-schermen, kregen de VVAB, de Bond Heemschut, de werkgroep Buitenreclame van het Wijkcentrum d’Oude Stadt en het Cuypers Genootschap een uitnodiging van Boudewijn Oranje, portefeuillehouder Bouwen en Wonen, voor een informatiebijeenkomst op 3 oktober jl. over de herontwikkeling van Rokin 65. Het ging hier niet om inspraak, maar er mochten wel vragen worden gesteld en er zou ook geluisterd worden naar bezwaren en zorgen. Tegelijkertijd gaf men echter aan dat het plan uitgevoerd zou worden zoals reeds was besloten.
De benodigde bouwkundige aanpassingen zijn voor een deel in strijd met het bestemmingsplan, met name het recht trekken van hoeken en het overschrijden van de goothoogte aan de zijde van de Nes. Maar deze afwijkingen zijn door het College van B&W beoordeeld als ‘kruimels, materieel gezien van ondergeschikte betekenis’. Menigeen zal voorbeelden kennen waarvoor deze kwalificatie veel meer van toepassing zou zijn geweest, maar waarin de aanvraag toch werd geweigerd. Indien het College van B&W het ‘bevoegd gezag’ is voor het verstrekken van de omgevingsvergunning, kan het besluiten dat er voor afwijking van het bestemmingsplan geen ‘verklaring van geen bedenkingen’ van de gemeenteraad nodig is, maar alleen in door de gehele raad vastgestelde gevallen. Hoewel alleen de horeca op de begane grond zo’n geval was, heeft het College van B&W om de Wabo-vergunningstermijn te halen de gehele aanvraag als zodanig voorgesteld en met instemming van de Commissie Bouwen en Wonen aan de stadsdeelraad voorgelegd.
De Commissie Welstand en Monumenten (CWM) had het ontwerp voor de nieuwe gevels oorspronkelijk beoordeeld als te transparant, te vlak en te weinig subtiel. Bovendien werd de gevel in haar optiek gedegradeerd tot reclamedrager; de commissie vond dat de ‘media-uitingen’ als integraal onderdeel van het gebouw ontworpen hadden moeten worden. Ze vond de schermen zoals ze waren aangevraagd afbreuk doen aan de helderheid van het gebouw. Maar de verhuurder wil de schermen juist apart vergund hebben, los van het gebouw, zodat ruimte blijft voor technische vernieuwingen en toekomstige huurders niet automatisch ook aan deze schermen gebonden zijn. NRC Media streeft naar transparantie, maar de transparantie van het gebouw is ondergeschikt aan die van de totstandkoming van de krant.
De verschillende aanwezige monumentenorganisaties hebben hun vrees geuit voor de precedentwerking die van de LED-schermen uitgaat, waarbij zij zowel beducht waren voor de reclame als voor de lichtsterkte. Hoewel van tevoren werd gesteld dat vastgelegd is dat de schermen niet voor reclame gebruikt zullen worden, maar slechts om te laten zien hoe de inhoud van de krant vorm krijgt, bleek bij doorvragen dat advertenties in de krant ook op de schermen zullen verschijnen, waardoor een grijs gebied ontstaat. Verder werd duidelijk dat de lichtsterkte van de schermen wettelijk is begrensd, maar dat dit niet geldt voor de straling vanuit het transparante gebouw, waardoor de impact van het gebouw op de omgeving ’s avonds een onzekere en zorgwekkende factor blijft.
De precieze uitstraling van de schermen zullen we moeten afwachten, maar het voorbeeld van het City Theater stemt niet optimistisch. Het is begrijpelijk dat de uitbater wervende informatie weer wil geven, maar LED-schermen zijn fel en flikkerend en in vergelijking met aangelichte statische posters veel dominanter in het straatbeeld. De balans tussen commerciële belangen, monumentale waarde en fijne stedelijke ruimte wordt hierdoor verstoord. Bovendien is het gebruik van reclameschermen in strijd met de UNESCO-regels die zowel op de grachtengordel als in de bufferzone, waar het Rokin deel van uitmaakt, van toepassing zijn.
Aangezien het ontwerp voor Rokin 65 in schaal, materiaal en parcellering afwijkt van het welstandsbeleid voor het beschermd stadsgezicht, diende bij de goedkeuring gebruik te worden gemaakt van de zogenaamde ‘hardheidsclausule’ (de mogelijkheid tot gemotiveerd afwijken indien een strikte naleving van de beleidsregels onevenredige gevolgen
heeft in verhouding tot de met de beleidsregels te dienen doelen). Deze moet zeer terughoudend worden toegepast omdat hiermee afbreuk wordt gedaan aan de beleidsregels zelf, en is dus alleen mogelijk als het plan een buitengewoon hoogwaardige kwaliteit bezit. Ondanks de bezwaren van CWM was Boudewijn Oranje ‘overtuigd dat het stadsdeel positief zal besluiten’.

Hieruit blijkt maar weer dat wanneer het College van B&W een vergunning graag wil verstrekken, zij als bevoegd gezag allerlei mogelijkheden heeft om van geldende wetgeving af te wijken. Als bij een bouwvergunningsaanvraag de gemeente de facto mede-indiener is, ontstaat een structurele belangenverstrengeling met haar rol als beoordelaar en controlerend orgaan.
Op 12 oktober 2011 verleende stadsdeel Centrum een vergunning voor de reguliere aanvraag 154504: het plaatsen van reclame op Rokin 65.

Joris Hogeweg-Lek

(Uit: Binnenstad 252, juni/juli 2012)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.