Project 1012: Mode-ateliers op de Wallen

OZ Achterburgwal 66-64-62: een voorbeeld van de vele monumenten in het Wallengebied
De gemeente Amsterdam en het stadsdeel Amsterdam-Centrum hebben gezamenlijk de strijd aangebonden met de “crimogene infrastructuur” in het Wallengebied en de verloedering van het Damrak. Het doel daarvan is een “grootschalige en ingrijpende functieverandering” af te dwingen om weer “een kwalitatief hoogwaardig en attractief entreegebied (te) krijgen dat past bij de ambities van Amsterdam Topstad en waar geen ruimte is voor criminele activiteiten, zoals witwassen, vrouwenhandel en mishandeling”. De NV Stadsgoed, dochter van woningbouwvereniging Het Oosten, heeft vorig jaar het initiatief genomen tot aankoop van twintig panden in het betreffende gebied. Vooruitlopend op de restauraties van de panden zijn 51 ramen nu tijdelijk, ‘anti-kraak’, ingericht als etalages van modeateliers.

In de media is veel aandacht besteed aan de gevolgen van Project 1012 voor de prostitutie in het Wallengebied. Zoals blijkt uit het overzicht van alle plannen die de gemeente en het stadsdeel hebben opgesteld, gaat Project 1012 veel verder dan alleen de opschoning van de Wallen. Eigenlijk heeft het stadsbestuur een kwaliteitsverbetering van het gehele stadshart voor ogen. Ook het Damrak en Rokin – op dit moment bepaald niet de entree die de stad zich zou willen wensen – dienen aangepakt te worden. Daarbij gaat het niet alleen om het terugdringen van de “crimogene infrastructuur”, maar ook om het herstel van het verstoorde evenwicht tussen wonen, werken en recreëren. Het gebied dient weer een normaal en leefbaar deel van de stad te worden. Dat zijn uitgangspunten waarin onze vereniging zich uiteraard goed kan vinden. Het gedeelte van de Oudezijds Voor- en Achterburgwal ten noorden van de Damstraat en Oude Hoogstraat is door het behoud van de historische bebouwing eigenlijk één van de mooiste delen van de Amsterdamse binnenstad. Uit de bouwhistorische waarderingskaart, opgesteld door het Bureau Monumenten & Archeologie en onlangs vastgelegd in een beleidsnota van het stadsdeel, blijkt dat juist dit gedeelte van het oude stadshart bouwhistorisch het meest interessant is. (Zie: Wallengebouw bouwhistorisch meest interessante deel van de binnenstad.) Achter de gevels van deze gebouwen gaan mogelijk vele, vooralsnog onbekende, monumentale interieurs schuil, zoals middeleeuwse houtskeletten. De grotendeels intacte stedenbouwkundige structuur gecombineerd met de historische bebouwing maakt het gebied tot één de belangrijkste gedeelten van de historische binnenstad. De gezochte kwaliteitsverbetering betekent ook dat er meer aandacht komt voor de grote cultuurhistorische waarde hiervan.

OZ Achterburgwal: modeateliers als anti-kraak.

De eerste reacties op de plannen waren wisselend. In het Wallengebied is inmiddels het ‘Platform 1012’ opgericht bestaande uit bewoners en ondernemers die niets voor de opschoning van het gebied voelen en eigenlijk alles bij het oude willen laten – op 7 februari 2008 vond een demonstratie plaats. Uit protest had men de verlichting in het Wallengebied uitgedaan, de ramen gingen op zwart en de reclameverlichting brandde niet meer. Het onbedoelde effect hiervan was natuurlijk dat iedereen opeens kon zien hoe mooi de Wallen zijn zónder de bekende visuele herrie. In tegenstelling tot de indruk die in de media wordt gewekt, bestaat er een zwijgende meerderheid die de opschoning van de Wallen goedkeurt, maar te geïntimideerd is om zich in het openbaar uit te spreken. Uit een onderzoek van de Dienst Onderzoek en Statistiek, in opdracht van Het Parool en AT5, bleek dat een ruime meerderheid van de Amsterdammers vóór de opschoning van het Wallengebied is. Ook de gemeenteraad en de deelraad van het stadsdeel Centrum stelden zich in meerderheid achter de plannen op, zij het dat een enkeling zich uitsprak tegen “het schrikbeeld van een tweede Jordaan”. Ook het Integraal Burgwallen Overleg (IBO), waarin bewoners en ondernemers zijn vertegenwoordigd, sprak zich voorzichtig positief uit. De goedkope shoarmahoreca, rugzakhotels en lawaaicafé’s moeten langzamerhand plaats maken voor kwaliteitsgelegenheden als lounges, restaurants, cocktailbars en betere hotels. Het IBO staat een betere verdeling van het aanbod op de Wallen voor, zonder dat het unieke karakter van het gebied wordt aangetast.

Naar mijn mening dient onze vereniging het Project 1012 krachtig te ondersteunen, vanuit onze doelstelling dat het behoud en herstel van de historische bebouwing en het karakter van de binnenstad gebaat is bij een gezond en duurzaam, dus veilig en leefbaar binnenstadsmilieu. Of er op den duur echter werkelijk sprake zal zijn van een gunstige ontwikkeling valt en staat bij de praktische uitvoering van de plannen. Want wat zal er voor de verdreven functies in de plaats komen? Een herstel en verder uitbouwen van de woonfunctie, met name op de grachten, lijkt niet de eerste doelstelling van het project te zijn. Winkels, galeries, hotels en andere economische functies hebben voorrang in het Amsterdam Topstad-denken dat aan Project 1012 ten grondslag ligt. Mijns inziens zijn de monumenten op de Wallen echter het meest geschikt voor bewoning: dat levert de beste garantie voor het behoud van het karakter en de monumentale waarde van de panden. Ingrijpende verbouwingen ten behoeve van nieuwe economische functies zijn vanuit het gezichtspunt van monumentenzorg problematisch. Bovendien wordt daarmee een eeuwenoude regel in Amsterdam genegeerd dat grachtenhuizen in de eerste plaats bedoeld zijn als woonhuizen. Dat is zelfs een stedenbouwkundige eigenschap die het gebied net zozeer bepaalt als het onderscheid in hiërarchie tussen grachten en dwarsstraten.

Het gevaar bestaat dus dat de ophanden zijnde verbouwingen de bestaande monumentale waarden zullen aantasten, in een gebied dat bouwhistorisch tot de meest interessante van de binnenstad behoort. Ook de nevenstaande plannen voor het natte Damrak, het Beursplein, de Bijenkorf, Krasnapolsky, de Gelderskade, etc., dienen kritisch te worden gevolgd. Deze kunnen goed, maar ook volkomen verkeerd uitpakken. Een behoud/herstelbenadering volgens de ‘micro-aanpak’ van buurtrehabilitatie is nodig, niet het grootschalige projectontwikkelaarsdenken waaronder de stad al zoveel heeft verloren. De conclusie is dat het Project 1012 grote kansen biedt om enkele belangrijke stappen voorwaarts te zetten, mits aan enkele belangrijke randvoorwaarden wordt voldaan.

Walther Schoonenberg

[Overzicht van de plannen]

Zie ook: [Wallengebouw bouwhistorisch meest interessante deel van de binnenstad]

(Uit: Binnenstad 227, maart 2008)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.