‘Te koop aangeboden’

Plafondstuk toegeschreven aan Jacob de Wit uit Amsterdam verdwenen

Historische foto van het plafond

In januari 2006 bood een restaurator in Apeldoorn een plafondstuk aan, oorspronkelijk afkomstig van Oudezijds Voorburgwal 132. Volgens de restaurator zou het gaan om een zolderstuk van Jacob de Wit. Naar aanleiding van het plotselinge opduiken van een Amsterdams plafondstuk elders in Nederland vroeg de Vereniging aan het stadsdeel Amsterdam-Centrum of hier sprake is van een illegale verwijdering van een interieurelement uit een Rijksmonument, of strafrechtelijke vervolging tegen de monumenteneigenaar (de Bulldog) mogelijk is en of actie ondernomen kan worden om het plafondstuk voor Amsterdam te redden.

Het is niet bekend wanneer het plafondstuk uit het pand is verwijderd, maar waarschijnlijk is dat gebeurd bij een verbouwing eind jaren tachtig of begin jaren negentig. Het Bureau Monumentenzorg was daarvan niet op de hoogte. De Bulldog is vanaf 1986 eigenaar van het grachtenpand. Uit de in 1991 gemaakte waardestelling blijkt dat het plafondstuk in dat jaar niet meer aanwezig was. Voor Oudezijds Voorburgwal 132 gold vanaf 1967 voorbescherming, maar door extreem traag draaiende ambtelijke molens werd het pand pas in 1997 in het Rijksmonumentenregister ingeschreven.
In juli 2006 kregen wij antwoord van het stadsdeel. De locale overheid kan in deze specifieke situatie geen juridische stappen ondernemen. “Het feit is verjaard, het pand was ten tijde van het verwijderen van het plafondstuk niet geregistreerd als monument en het pand en plafondstuk zijn in verschillende handen. Terugplaatsing in Oudezijds Voorburgwal 132 is tenslotte om praktische redenen – het feit dat er in de ruimte een café wordt geëxploiteerd – niet haalbaar”.
Wat natuurlijk wel haalbaar is, is dat het plafondstuk naar Amsterdam terugkomt en in een ander grachtenhuis wordt geplaatst. Actie hiertoe is niet genomen, maar wellicht dat er onder onze lezers een belangstellende is.

Het voormalige plafond van Oudezijds Voorburgwal 132, toegeschreven aan Jacob de Wit

Het waardevolle plafond kwam zwaar beschadigd en letterlijk in stukken in het bezit van de huidige eigenaar. Hij restaureerde het plafondstuk, de vier hoekstukken en ook de bijbehorende betimmering zodat er weer sprake is van een compleet plafond met een omvang van 3,3 bij 5,6 meter. De hoekstukken betreffen grisailles (zogenaamde ‘witjes’) en stellen de vier seizoenen voor. Het middenstuk is in kleur geschilderd en betreft een voorstelling van Flora omringd door putti. Het zonder meer fraai te noemen schilderstuk is noch gedateerd noch gesigneerd, maar kan op stijlkenmerken worden gedateerd op circa 1745. Op grond van een vergelijkend onderzoek schrijft de restaurator het plafond toe aan de bekende Amsterdamse schilder Jacob de Wit (1695- 1754), maar waarschijnlijk is het een werk van een van zijn leerlingen.
Het is te hopen dat dit plafond ooit weer een Amsterdams grachtenhuis siert.

Walther Schoonenberg

(Uit: Binnenstad 218, oktober 2006)