Raad van State vernietigt Bestemmingplan BG-terrein op onderdelen

De voormalige Theaterschool (foto Wim Ruigrok)	De door Cruz y Ortiz gemaakte maquette van de nu gesneuvelde bouwplannen van de UvA

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft het beroep van de Initiatiefgroep Burgwallen Zuid en onze vereniging tegen het bestemmingsplan Binnengasthuisterrein gedeeltelijk gegrond verklaard en het onderdeel van het bestemmingsplan dat betrekking heeft op de door Cruz y Ortiz ontworpen nieuwe faculteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam (UvA) vernietigd.

De Raad van State stelt dat de bouwplannen voor de nieuwe faculteitsbibliotheek in strijd zijn met de uitgangspunten van het beschermd stadsgezicht ter plaatse. Immers, "de historisch gegroeide structuur van het Binnengasthuisterrein (is) een wezenlijk onderdeel van het beschermd stadsgezicht ter plaatse. In dit verband is van belang (...) dat als uitgangspunt is neergelegd dat de hovenstructuur van het binnengebied moet worden teruggebracht, dan wel versterkt." Het bestemmingsplan is met dit uitgangspunt niet in overeenstemming. De Raad van State constateert tegelijkertijd dat een beschermd stadsgezicht niet betekent dat het gebied wordt ‘bevroren’: nieuwbouwontwikkelingen gepaard gaande met sloop van beschermde monumenten zijn in principe niet uitgesloten. Het criterium is wel dat de nieuwbouw een verbetering van het beschermd stadsgezicht ter plaatse betekent. Dat is hier volgens de Raad van State niet het geval.

Over het Binnengasthuisterrein wordt al jaren vele strijd geleverd, onder andere door de bewoners en het Wijkcentrum d’Oude Stadt. Het besluit van de gemeenteraad van 28 februari 2002 werd op 8 oktober door Gedeputeerde Staten goedgekeurd, waartegen de Initiatiefgroep Burgwallen Zuid en onze vereniging op 9 resp. 10 december bezwaar aantekenden. De vereniging stelde dat het bestemmingsplan Binnengasthuisterrein geen beschermend bestemmingsplan is, vereist in een beschermd stadsgezicht. Op 3 november 2003 vond de hoorzitting bij de Raad van State plaats, waarna op 4 februari 2004 de uitspraak volgde. De uitspraak betekent dat het bestemmingsplan van kracht wordt, met uitzondering van een deel dat betrekking heeft op de bebouwingsvlek voor de nieuwe faculteitsbibliotheek, waarvoor nieuwe Rijksmonumenten - de Theaterschool en het Zusterhuis - zouden worden gesloopt. Er treedt nu een nieuwe situatie op omdat de gemeente Amsterdam, inmiddels het stadsdeel Centrum, het bestemmingsplantraject voor het gebied Vendelstraat / Binnengasthuisstraat zal moeten overdoen. Daarbij staan de door de RvS gestelde grenzen vast: de planontwikkeling moet uitgaan van de uitgangspunten van het beschermd stadsgezicht en de bescherming van de stedenbouwkundige structuur van het gebied.
De uitspraak van de Raad van State is een overwinning voor allen die zich de afgelopen jaren tegen de sloop- en nieuwbouwplannen hebben verzet. De consequenties van de uitspraak zijn echter op dit moment nog niet duidelijk. De UvA zal in ieder geval haar nieuwbouwplannen moeten aanpassen om tegemoet te komen aan de uitspraak van de Raad van State. Waarschijnlijk doet de UvA er verstandig aan de alternatieven voor de nieuwbouwplannen nog eens te bezien. Ook wij zien graag snel een nieuwe faculteitsbibliotheek tot stand komen, maar dan wel met respect voor de historische binnenstad. Wij worden daarin nu gesteund door het hoogste rechtsorgaan van ons land.

Er loopt overigens nog een juridische strijd over de plaatsing van deze gebouwen op de Rijksmonumentenlijst waartegen de UvA bezwaar heeft aangetekend. Hierover is nog geen uitspraak gedaan, maar deze wordt binnenkort verwacht. De vereniging verwacht ook hier in het gelijk te worden gesteld.

Walther Schoonenberg

[Bezwaar bij de Raad van State]
[Uitspraak van de Raad van State]

(Uit: Binnenstad 204, maart 2004.)