Weg is weg: Tijdschrift over architectuur die verdwijnt

Gerrit Oorthuys

Het tijdschrift WEG IS WEG leidt een onopvallend bestaan. Ten onrechte, want het blad, dat zich bezighoudt met gebouwen die dreigen te verdwijnen, is in alle opzichten opvallend.

"Elk nummer kan anders uitvallen en een andere prijs hebben. Het verschijnt wanneer het klaar is."
De redactie van WEG IS WEG wil zich niet vastleggen. Bedenker van het tijdschrift en redactielid Gerrit Oorthuys: "Zo'n nummer is een bevalling. Het moet geen plicht worden om te verschijnen, daarom beloven we nooit dat er een volgend nummer komt. WEG IS WEG houdt zich bezig met wat verdwijnt. Als afbraak dreigt, willen wij de geschiedenis van het gebouw, de architect en de stijl van bouwen nog eens onder de aandacht brengen. Iedereen kan dan nog eens gaan kijken, een foto maken en afscheid nemen."

Twee nummers zijn er verschenen. Het eerste in december 2000, het tweede in augustus 2001 en, wie weet, het derde in april van dit jaar.
Hoewel Oorthuys spreekt over 'amateuristisch geploeter' ziet WEG IS WEG er fraai uit. Het eerste nummer was 30 centimeter hoog en 11 centimeter breed, gedrukt op stevig papier. Opengevouwen levert het twee maal tien pagina's op. Het tweede nummer had een ander formaat: 23 centimeter hoog en 14 centimeter breed. Mooie foto's in kleur en zwartwit; tekeningen; bondige teksten en een aantrekkelijke lay-out weerspreken de uitspraak dat amateurs aan het werk zijn.
De redactie wordt gevormd door Oorthuys, Stef Jacobs en Jaap Jongert. Tot de medewerkers behoren de architecten Isaak Salomons en Bastiaan Gribling.
Het blad is eigenzinnig genoeg om zich niet altijd aan de eigen doelstellingen te houden. Niet alleen gebouwen die bedreigd worden komen aan bod. In het eerste nummer staan bijvoorbeeld ook foto's van panden die uit het Oostelijk Havengebied al jaren zijn verdwenen, en in het tweede nummer staat een foto van een paviljoen dat tijdens de wereldtentoonstelling in 1895 op het Museumplein heeft gestaan.
Het leven van een redacteur van een dergelijk tijdschrift is niet altijd makkelijk. Gerrit Oorthuys: "Soms maak ik me druk om niets. Dan blijkt dat een gebouw dat wij als bedreigd opvoeren toch op het laatste moment wordt gered. Zoiets gebeurde bijvoorbeeld met een huizenblok van Berlage in de Indische Buurt."
Het idee voor WEG IS WEG kreeg Oorthuys door een vriend die een boekje had gelezen over uitstervende dieren in het Victoriameer in Afrika. "Hij zei toen dat het jammer was, dat er geen tijdschrift was dat zich bezighoudt met bedreigde diersoorten. Ik dacht toen aan bedreigde gebouwen en zo kreeg ik het idee voor een gezellig blaadje daarover. Ik wilde een soort eer betuigen aan gebouwen die zouden verdwijnen. Nee, niet om als redder op te treden, daar zijn anderen voor."

Gerrit Oorthuys is architect en gaf ontwerplessen aan de Rietveldacademie. Hij houdt niet alleen van architectuur maar ook van fotograferen en dat komt hem nu goed van pas. Zijn fotoarchief bevat talrijke foto's die hij nu voor zijn blad kan gebruiken. Dat drukt de fotokosten, en dat is nodig omdat WEG IS WEG er weliswaar gezond uitziet, maar financiële kwalen heeft. "De drukkosten zijn 5000 gulden. Ik heb er zelf al heel wat geld in gestoken," verzucht Oorthuys. "We moeten iets bedenken waardoor het blad financieel beter gaat lopen. Misschien moeten we proberen subsidie te vragen."
Tot nu toe zijn er 150 abonnees. Zij krijgen het tijdschrift toegestuurd en betalen als ze tevreden zijn over wat geboden wordt. "Het moet een aardigheidje blijven," zegt Oorthuys verontschuldigend.
Plannen voor nieuwe nummers zijn er genoeg. "In Amsterdam-West zal veel verdwijnen door de plannen die ze met de tuinsteden hebben. En dan die strook tussen het Vondelpark en de Overtoom, die hele strook is interessant, die was er al voor de uitbreiding van de stad. Daar kan je ook iets prachtigs mee doen."

WEG IS WEG wil alleen registreren, maar af en toe klimmen de redactieleden toch een beetje bedeesd op de barricaden. In een artikel over het wijkje Klein Jeruzalem, in Amsterdam-Oost, staat dat de deelraad onderzoekt of de huizen afgebroken moeten worden. "Het wijkje is nu vijftig jaar oud en is aan herstel toe. Veel voordeliger is natuurlijk om het af te breken en op hetzelfde oppervlak meer woningen te zetten, maar dan gaat wel een voorbeeld van idealisme in de naoorlogse woningbouw verloren."
Over de plannen voor het Stadionplein, die onder meer de sloop van het Citroëngebouw inhouden, zegt de redactie dat het uitgangspunt zou moeten zijn om de garage maar ook de sportveldjes uit 1928 te handhaven, en dat pas daarna de vraag moet worden gesteld hoeveel woningen bij deze opzet passen.
Echt kwaad maakt de redactie zich over de eventuele sloop van de nieuwe vleugel van het Stedelijk Museum. "Gelukkig is door geldgebrek de afbraak voorlopig uitgesteld, want wat hier zou gebeuren is verkeerd. Museumdirecteur Willem Sandberg was in 1954 trots op de door hem mede ontworpen aanbouw. Van Sandberg moet in Amsterdam meer overblijven dan de typografische wanden in twee metrostations."
Oorthuys: "Soms zijn we inderdaad boos, maar eigenlijk is onze opzet laconiek. We willen een beetje vanaf de zijlijn kijken, want als je dat niet doet ga je, voordat je het weet, zelf treuren. Ik vind het bijvoorbeeld erg dat het hoofdpostkantoor van de PTT van architect Piet Elling weggaat. Het is een van Ellings mooiste gebouwen, en toen hij de opdracht kreeg zei hij tegen Van Eesteren: "Ik weet niet of ik het aan kan." Toen het in 1965 in gebruik werd genomen, werd het het modernste postdistributiecentrum van de wereld genoemd. Nooit mocht je er in, het zou mooi zijn als het nu in de stervensfase een paar dagen zou worden opengesteld. Dat zou trouwens een goed idee zijn voor alle markante gebouwen die worden gesloopt. Je zou dan een open dag moeten houden als een waardig afscheid."
WEG IS WEG heeft zich tot nu toe alleen beziggehouden met gebouwen uit Amsterdam, "maar wie weet," zegt Oorthuys, "gaan we ook eens buiten de stad kijken, in Haarlem bijvoorbeeld. En misschien komt er ook wel eens een onzinverhaal in. Over bomen die verdwijnen, of over de bedreigde bruine rat. Misschien gaan we ook wel over pleintjes schrijven die verdwijnen." Hij kijkt even naar buiten en zegt dan: "Trouwens, de gierzwaluw heeft het ook beroerd."

Frans Heddema

Het redactieadres van Weg is Weg is: G. Doustraat 135, 1073 VT Amsterdam, tel.: 06 41 503 093.

(Uit: Binnenstad 193, mei 2002.)