De openbare ruimte te water

De plaatjes van de Goudsbloemgracht in 1853 en van dezelfde plek tien jaar later, herdoopt tot Willemsstraat, maken duidelijk, waarom de Gemeenteraad destijds besloot tot demping.
De Goudsbloemgracht voor 1853, een open riool De Willemsstraat, voorheen Goudsbloemgracht, een saaie straat

De houten beschoeiing was weggerot, het water diende als open riool, de huizen waren vervallen. Ondergrondse riolering en waterleiding kwamen in heel Europa nog nauwelijks voor. In 1853 had Napoleon III het stadsbestuur van Parijs afgezet en Hausmann, prefect van het departement, opdracht gegeven, de stad te moderniseren. Ruime kredieten en onteigeningsbevoegdheden baanden hem de weg. Amsterdam was in die jaren een verarmde, vervallen stad; demping was de goedkoopste manier om een begin te maken met sanering. Weinigen zullen toen hebben beseft dat daarmee ook een begin werd gemaakt met de aantasting van het unieke karakter van het net van concentrische en radiale waterwegen. De Jordaangrachten vormen een variant in dat netwerk, omdat deze het vóórstedelijke patroon van de poldersloten volgen. Vóórstedelijk is ook het beloop van de Amstel, de oude hartader van de stad, en van de Nieuwezijds Voorburgwal. De wijze waarop natuurlijke en ontworpen elementen zijn samengevoegd tot een stedenbouwkundig kunstwerk van openbare ruimte te water, is nergens geëvenaard, ook niet in Venetië, waar de waterwegen werden bepaald door sleuven van de getijdenstroom.

Herstel van de walmuren langs de Blauwburgwal

Onderhoud van de grachten kost geld, dat spreekt vanzelf. De foto van de Blauwburgwal toont, welk een omvangrijk werk vernieuwing van de walmuren vergt. Er worden damwanden geslagen, waartussen de muur moet worden gefundeerd en opnieuw opgetrokken. Dempen is wel de goedkoopste, maar ook de domste, de meest kortzichtige aanpak, zeker wanneer de demping wordt voorbereid door jarenlange vervuiling en verwaarlozing, zoals in de jaren dertig met het Rokin gebeurde.

Groet uit Venetië

De laatste tijd herleeft het gebruik van het water als openbare verkeersruimte. Voor toeristen met weinig tijd bestaat hun eerste kennismaking met Amsterdam uit een bezoek aan het Rijksmuseum en een rondvaart door de grachten. Nieuwe vormen van personenvervoer verschijnen op het water. Zelfs de naam van Amsterdam als het Venetië van het Noorden krijgt weer inhoud. Waar zou de gondel op deze foto zijn gebouwd?

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 177, juli 1999)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.