Op de bres voor Amsterdam (XXXIII)

De buurtgroep "Behoud Meisjesschool"

Op een gezichtsbepalende plek aan de Singelgracht (Marnixkade 109 A) ligt de voormalige Comeniusschool. Deze Gemeentelijke Openbare Burgerschool 3e klasse voor Meisjes werd in 1876 gebouwd op de voormalige schans. Veel andere schoolgebouwen uit deze periode zijn inmiddels gesloopt. Ook de Comeniusschool dreigt door dit lot getroffen te worden.
Voorgevel aan de Nieuwe Egelantiersstraat, ontwerptekening uit 1876

Het complex is gedeeltelijk vrijliggend en grenst aan drie straten, nl. de Marnixstraat, de Nieuwe Egelantiersstraat en de Marnixkade. De oorspronkelijke indeling was als volgt: 3x2 lokalen, een gymzaal, enkele dienstvertrekken en een open speelplaats, alles op de begane grond. De architectuur van dit markante schoolgebouw is typerend voor de tweede helft van de vorige eeuw, waarin gebouwd werd in een eclectische stijl, geïnspireerd op de Hollandse renaissance van de zeventiende eeuw. Een karakteristiek gebruik van baksteen, spaarzaam doorstoken door natuursteen, vormt een duidelijk te herkennen eigenschap. Opvallend zijn de rijke renaissance-decoraties van de voormalige Comeniusschool. Het gevelsilhouet van het gymnastieklokaal wordt bepaald door een zorgvuldig vormgegeven patroon van rondbogen, deklijsten en hoekobelisken. Het ontwerp van deze en andere gemeentelijke scholen vond plaats onder leiding van de stadsarchitect Bastiaan de Greef en de assistent-architect Willem Springer. Bekende werken die zij gezamenlijk hebben ontworpen, zijn o.a. de stenen ombouw van de Stadsschouwburg op het Leidseplein (1872/74, verbrand in 1890) en de Blauwbrug. Het Barlaeus gymnasium aan de Weteringschans is van de hand van Springer, terwijl De Greef tekende voor het ontwerp van de Rijksacademie aan de Stadhouderskade.
Rond de eeuwwisseling kreeg de meisjesschool de status van Openbare School voor Voorbereidend Onderwijs, school letter E. Vanaf deze tijd werden niet langer uitsluitend meisjes toegelaten, maar is er sprake van een gemengde onderwijsinstelling. Oudere Jordaanbewoners kennen het gebouw wellicht ook als Schipperschool, die er begin dertiger jaren in gevestigd was. In 1935 verliest het gebouw zijn oorspronkelijke functie en neemt de papiergroothandel Lutkie en Smit er zijn intrek. In 1955 wordt het pand rigoureus verbouwd tot timmer- en meubelfabriek en achtereenvolgens betrokken door een boekbinderij en een sanitairgroothandel. De laatste heeft in de zestiger jaren, gedeeltelijk ten koste van het schoolgebouw aan de kadezijde, de huidige nieuwbouw laten bouwen.

Het complex is eind 1995 aangekocht door projectontwikkelaar Snippe Vastgoed, met de intentie er een woningbouwcomplex te realiseren ten koste van het schoolgebouw dat inmiddels beter bekend staat als de voormalige Meisjesschool. De gemeente Amsterdam ondersteunt dit plan, hetgeen sloop van dit karakteristieke pand betekent. Omwonenden hebben inmiddels de buurtgroep "Behoud Meisjesschool" opgericht met het doel het schoolgebouw te laten herstellen en er een passende herbestemming voor te vinden. In overleg met een architect heeft de groep diverse restauratie/nieuwbouwvarianten ontwikkeld die het historische stadsbeeld minder geweld aandoen. De presentatie van deze alternatieven, samengevat in een brochure, op 23 maart jongstleden leidde uiteindelijk tot het besluit van de gemeente, een onderzoek te laten instellen naar de haalbaarheid van een van de buurtgroepvarianten. Architectenbureau Scheij & Zeegers, dat met dit onderzoek werd belast, kwam tot de conclusie dat herstel van de meisjesschool een kostbare aangelegenheid is. De buurtgroep oriënteert zich nu op een mogelijk vervolgonderzoek, waarin de invulling/herbestemming en exploitatie van het schoolgebouw aan de orde komen. Primair is dit gericht op het behoud van de Meisjesschool dat als uniek voorbeeld van de Amsterdamse scholenbouw uit de negentiende eeuw eigenlijk de monumentenstatus verdient.

Paul Müller

Voor dit artikel is geput uit de waardestelling "Meisjesschool", van drs. Guido Hoogwoud, Cuypersgenootschap, maart 1996.

(Uit: Binnenstad 158, juni 1996)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.